درس 21 : دائره نصف النهار - دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی - نسخه متنی

حسن حسن زاده آملی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

يعنى همه آنها بر دائره افق عمودند كه با افق بر زواياى قائمه تقاطع مى كنند . و چون معدل النهار و افق در آفاق استوائى از دو قطب يكديگر مى گذرند و بر زواياى قائمه تقاطع مى كنند دائره معدل النهار و همه مدارات يوميه به دائره افق تنصيف مى شوند . چنان كه در شانزدهم اولى اكرثاوذوسيوس مبرهن شده است كه :

([ كل دائرة فى الكرة تقطعها و تمر بقطبيها دائرة عظيمة فالعظيمة تنصفها و تقوم عليهما على قوائم . . .

الخ]). و چون هر يك از معدل النهار و مدارات يوميه به دائره افق استوايى تنصيف مى شوند پس هميشه نصف مدار شمس مثلا فوق الافق است و نصف ديگر تحت آن لذا همواره شب و روز در آفاق استوايى باهم برابرند و به همين جهت استواى جديدان در آنها به آفاق استوايى و خط استواء ناميده شده اند . حال كه اقسام افق حقيقى و ترسى و حسى دانسته شده است در تقسيم هر يك آنها به سه قسم دولابى و حمايلى و رحوى گوييم : هر يك از افق حقيقى و ترسى و حسى نسبت به دور معدل منقسم به سه قسم مى شود : دولابى و حمايلى و رحوى زيرا كه اگر خط مذكور اعنى محور افق كه در امتداد قطرى از اقطار ارض عمود بر افق و مار بر دو قطب اوست بر نفس دائره معدل النهار واقع شود كه هر آينه بر سمت الراس و سمت القدم گذرد و آن در آفاق مستويه يعنى در خط استواء خواهد بود حركت معدل در آنجا دولابى است بدينجهت كه دور فلك را در آنجا حركتى مشابه حركت دولاب است كه چنانچه بحركت دولاب هر عصمورى از عصامير دولاب پى هم بر زاويه قائمه از سطح آب خارج مى شود اجزاى فلك نيز از افق پى هم به استواء و استقامت و انتصاب از افق بر مى آيند . عصمور كعصفور : چرخ چاه يا دلو آن . منتهى الارب . . . و اگر آن خط منتهى به قطبين معدل شود و لامحاله قطبين او بر سمت الراس و القدم كه قطبين افق اند مى باشد آنرا رحوى گويند چه حركت او مانند سنگ آسيا است و اين در عرض تسعين است كه بزودى گفته آيد . و اگر آن خط نه منتهى به معدل شود و نه منتهى به قطبين او چنانكه در اكثر معموره اين است آن را حمايلى گويند از جهت آن كه در آنجا معدل از سمت الرأس مايل خواهد بود پس بر شكل حمايلى در آن آفاق بنمايد و آنرا به همين مناسبت آفاق مائله گويند .

درس 21 : دائره نصف النهار

از مدارات كواكب به حركت اولى آنچه فوق افق باشد مدارات يومى اند و آنچه تحت افق مدارات ليلى . و هر گاه بخواهيم هر يك از مدارات يومى

/ 526