درس 91 : تحصيل سمت قبله آفاقى كه از دائره هنديه بى تفاوت فاحش نيست
اكنون سخن ما اين است كه تحصيل سمت قبله از دائره هنديه در آفاقى كه با مكه به حسب جهت و عرض متحدند متمشى نيست . يعنى آفاق شمالى كه عرض آنها مساوى با عرض مكه است خواه در جانب غربى مكه باشند و خواه در جانب شرقى آن سمت قبله آنها از طريق دائره هنديه بى تفاوت فاحش صورت پذير نيست . تنى چند از دانشمندان به نام چون فاضل مقدم ابرخس و حكيم كوشيار و عبدالرحمن صوفى در باب 354 كتاب عمل به اسطرلاب و ابن اعلم و شيخ حسين والد شيخ بهائى و سردار كابلى در تحفة الأجلة في معرفة القبلة در بعضى صور اعنى فقط در كره مصنوعه گفته اند كه اگر بلد با مكه در عرض و جهت متحد باشد اگر در جانب شرقى مكه است قبله آن نقطه مغرب دائره است و اگر در جانب غربى مكه است قبله آن نقطه مشرق دائره است .و به گفته كابلى در كره مصنوعه جغرافيايى چنانكه به تفصيل عنوان خواهيم كرد . اين نظر مبنى است بر اينكه دائره اول سموت بلد شمالى مساوى العرض با مكه به سمت رأس مكه مرور كند يعنى بلد و مكه در تحت يك دائره اول سموت باشند و حال آنكه چنين نيست زيرا ممتنع است كه دو بلد مساوى در عرض و جهت در تحت يك دائره اول سموت باشند . و به عبارت ديگر دائره اول سموت دو بلد مساوى در عرض و جهت يكى باشند . بلى اگر دو بلد و يا بلادى عديم العرض باشند يعنى از آفاق استوائى باشند دائره اول السموت هر يك از سمت رأس ديگرى مى گذرد بلكه در حقيقت يك دائره عظيمه است كه از سمت رأس بلاد عديم العرض مى گذرد . زيرا كه معدل النهار مار به سمت رأس و سمت قدم آفاق استوائى است و در اين آفاق معدل النهار با أول السموت متحد است يعنى يك عظيمه است به دو اسم به دو لحاظ . و يا اينكه عرض موضع جنوبى مساوى با عرض مكه باشد و تفاوت بين طول مكه و طول آن بقدر نصف دور يعنى موضع مقاطر مكه در اين فرض مكه و موضع مقاطر در سطح يك دائره اول سموت واقع اند و سمت رأس هر يك سمت قدم ديگرى است هر چند مصلى در آنجا بهر سو روى آورد مواجه قبله است چنانكه گفته ايم . اما در غير از دو فرض مذكور محال است كه دائره اول سموت دو موضع متحد باشد و هر دو در تحت يك دائره اول سموت قرار گيرند هر چند در عرض و جهت متحد باشند . بيانش اين كه چون مكه و بلد مفروض مثلا در عرض و جهت هر دو مساوى اند در تحت يك مدار يومى موازى با معدل النهار كه از دوائر صغار است
لطفا منتظر باشید ...
