درس 55 : كرويت ارض - دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

. و به اقليم هشتم باصطلاح عارفان اشارتى شده است . اكنون بدان كه در بسيارى از كتب و رسائل علوم و فنون مطلقا لفظ اقليم بمعنى مطلق سرزمين نيز بسيار بكار برده شده است و از كثرت موارد استعمال نيازى به نقل شواهد نيست . و علم جفر از علوم ارثماطيقى را 28 اقليم است كه هر حرفى از حروف 28 گانه را اقليمى دانند .

مثلا در جفر جامع كه حروف سؤال و اسماء بايد به بعد ابجدى حروف گرفته شود و هر مربع آن حاوى چهار حرف است حرف اول اقليم و دوم شهر و سوم كوى و چهارم خانه است بدين بيان كه احمد را در اقليم اول شهر هشتم كوى سيزدهم خانه چهارم بايد گرفت و محمد را اقليم 13 شهر 8 كوى 13 خانه 4 و يوسف را اقليم 10 شهر 6 كوى 15 خانه 17 و يوشع را اقليم 10 شهر 6 كوى 21 خانه 16 و على هذا القياس . و گاهى حروف را به چهار اقليم قسمت مى كنند كه حصه هر اقليم هفت حرف مى شود .

درس 55 : كرويت ارض

سخن در بيان طول و عرض بلاد و طريق تحصيل آنها بود كه بمناسبت بحث تحريم مطالبى و تحقيق و تنقيب مسائلى بميان آمد . و در درس 45 وعده داده ايم كه يادداشتهايى كه از كتب ارباب فن را بلحاظ تمرين مباحث و تشحيذ اذهان در طول و عرض بلاد عنوان كنيم كه برخى گفته آمد و اينك وقت و نوبت برخى ديگر فرا رسيده است : در كتاب هيئت منظوم نگارش ميرزا ابراهيم اردكانى در بيان طول و عرض نقاط مختلفه زمين چنين آمده است ( ص 71 ط 1 ) :

زخط استوا تا قطب ارضى است نود قسمت بنام بعد عرضى است چه خواهى جستن عرض مكانى بجو تو ميل جرم آسمانى كه اندر سمت راس آن مكان است بقدر ميل او عرض مكان است بهر جا كار تفاع قطب بينى همان اندازه دان عرض زمينى