درس 40 : طول بلد و مبدأ طول - دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

بلد و هو المطلوب . برهان اين وجوه تحصيل عرض بلد به ادنى تامل خصوصا با ملاحظه آنچه در معرفت ميل اعظم گفته ايم ظاهر مى گردد . اين بود آنچه در پيرامون عبارت بيرجندى به ترجمه و ايضا نظر داشته ايم .

اينكه درس را در طول بلد آغاز مى كنيم و پس از آن به برخى از وجوه تحصيل عرض بلد و طرق معرفت ميل كلى يعنى طرق تحصيل آن كه براى معرفت عرض بلد نيز بسيار ممد خوبى است و به مسائل و مطالبى كه در پيش داريم مى پردازيم بحول الله و مشيته و توفيقه و تسديده سبحانه و تعالى .

درس 40 : طول بلد و مبدأ طول

مطالبى كه در معرفت عرض بلد و جز آن بعرض رسانده ايم اصول و امهاتى اند كه بايد آنها را اساس در تعليم و تعلم علم شريف هيئت دانست و عيون مسائلى اند كه اتفاقى همه دانشمندان فن از قديم و حديث اند چنانكه بقدر قطميرى در آنها اختلاف ندارند و با مسائل رياضى مبتنى بر مثلثات كروى در پيرامون آنها كه در پيش است شيرين تر و دلنشين تر مى گردند و برخى از سؤالات از ناحيه كرويت تام ارض و عدم آن در بعد عنوان مى شود حال در تعريف و تحصيل طول بلد گوييم : تعيين هر نقطه روى كره زمين اعم از بر و بحر را بايد از دو قوس تحصيل كرد . مثلا آن نقطه را در نظر بگيريد مكه مكرمه و ما كه اكنون در مدينه فاضله قم هستيم هر گاه بخواهيم بسمت آن نقطه مفروضه كه مكه مكرمه است قرار بگيريم بايد از طريق معرفت طول و عرض دو شهر ياد شده سمت مذكور را بدست آوريم چنانكه بزودى دانسته مى شود .

و به عبارت كوتاه بسيار بلند شيخ رئيس در دانشنامه علائيه ([ : به هر نادانسته اى راهى است كه به وى دانسته شود]). از دانستن طول و عرض دو قوس ياد شده تحصيل گردد و از آن دو تعيين نقطه مفروض خواه در استخراج آن از اعمال رياضى با مثلثات كروى و خواه در استعلام از اطلسها و نقشه ها و كرات مصنوعه ارضى به تفصيل و بيانى كه در پيش است . كوتاهى سخن : در تعيين نقطه مفروض سماوى اعم از كوكب و غير آن دو دائره طول كوكب و عرض كوكب را بايد بكار داشت و در تعيين نقطه مفروض ارضى اعلم از برى و بحرى دو