الف) ظاهر شعر: سبك ادبى و لفظى شعر دعبل, تحت تأثير اشعار متقدّمان, به ويژه شاعران بزرگ دوره جاهليت است. يكى از اوزان شعر عرب, بحر طويل (فعولُن مفاعيلُن فعولُن مفاعِلُ) است, كه بسيارى از شاهكارهاى شعر عرب از قديم در اين وزن سروده شده است. قصيده (لاميه) و بسيار مشهور (امرؤ القيس) شاعر بزرگ جاهليت, در اين وزن سروده شده است. اين شعر يكى از (مُعَلّقات سبع) (هفت شعر شاهكار دوره جاهليت عرب)(1) بود كه پيش از اسلام از ديوار كعبه آويخته شده بود:
درنگ كن اى همراه! تا به ياد يار و ديار زار بگرييم, در ريگستان (سقط اللّوي§) كه ميان سرزمين دخول و حومل واقع است.
بعد از او نيز شاعران ديگرى در آن بحر شعرهاى ماندگارى سروده اند, از جمله دعبل خزاعى كه قصيده مشهور (مدارس آيات) را در همين وزن سرود و نيز چند شعر ديگر را. دعبل در مدارس آيات مى گويد: قفا نسأل الدار الّتى خفّ اهلها… ب) محتواى شعر: دعبل, جوهر معنوى و باطنى شعر و انديشه اش را از مكتب اهل بيت گرفته و شعر او ترجمان افكار, عقايد و آرمان هاى اصيل و مكتبى تشيّع است. او خود شاعر عقيده و ايمان بود و اشعارش شاهد اين مدّعا است. مطالعه ديوان دعبل و نيز اشعارى كه در اين كتاب آورده ايم ـ به ويژه قصيده مدارس آيات ـ مى تواند نمونه روشن و گويايى از محتواى تابناك اشعار اين شاعر بزرگ باشد.
ناگفته نماند شاعران شيعه بيش از همه, از يك ديگر تأثير پذيرفته اند. در اشعار دعبل, رد پايى از شاعران شيعيِ پيش از خود, از جمله كُميت ديده مى شود. كميت مى گويد:
و دعبل مى گويد: