نگاهی به منابع حدیث شناسی

طاهر تنکابنی

نسخه متنی -صفحه : 13/ 12
نمايش فراداده

مؤلف آن

احمدبن علي معروف به «خطيب بغدادي»، محدّث، مورّخ، اديب، حافظ، فقيه و از نويسندگان و پژوهشگران پركار و سختكوش فرهنگ اسلامي است كه به سال 392، از مادربزاد و در سال 463، رخت از جهان بربست. مرحوم مدرس تبريزي مي نويسد:

«از مشاهير حفاظ و فقهاء مي باشد كه در اكثر علوم متداوله دستي توانا داشت، در فقه و حديث و نحو و لغت و مانند آن تأليفات منيفه بسياري دارد كه زياده برشصت بوده بلكه بنوشته بعضي در حدود صد كتاب مي باشد».

اين خلّكان مي گويد: «خطيب، از دانشمندان مُتبحّر است، كه اگر بجز «تاريخ بغداد» كه نشانگر اطلاعات عظيم اوست كتابي نمي داشت در ارائه عظمت وي بسنده بود(26)، او نزديك به صد كتاب دارد و شايستگي و برتري وي مشهورتر از آن است كه به وصف آيد. خطيب بغدادي در ابعاد مختلف فرهنگ اسلامي دست به تأليف زده است، و در حديث شناسي موضوعي نيست كه در آن كتابي نپرداخته باشد(27).

تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي

نووي، كتاب «علوم الحديث» ابن صلاح را مختصر كرد، و «التقريب و التّيسير لمعرفة سنن البشير النذير» ناميد. پس از وي، سيوطي بر اين مختصر، شرحي مفصّل، روان و پربار نگاشت، و «تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي» نام نهاد. سيوطي در هر موضوعي كه نووي بدان اشاره اي دارد به تفصيل سخن گفته، و كتاب را از اطلّاعات سودمند و مطالب مفيد آكنده، و اثري شايان توجه و ارزشمند عرضه كرده است.

در ضمن فصول كتاب، از نگارندگان علم الحديث، درايه، صحاح ستّه و مؤلفان، مسندنگاري و اوّلين مسند سخن به ميان آمده است. سيوطي در بسياري از موضوعات ضمن تبيين و تشريح موضوع آثار نوشته شده در آن را معرفي مي كند، مثلاً فصل/52 در شناخت القاب محدّثين و راويان و نوشته ها در اين زمينه و... سيوطي در مباحث مختلف كتاب به نقل اقوال و بررسي آراء پرداخته و از اين رهگذر كتاب جامعي ساخته است. «تدريب الراوي» در دو جلد به سال /1392 با تحقيق، تصحيح و تعليق، عبدالوهاب عبداللطيف انتشار يافته است.

محقق در ضمن مقدمه مفصّل و سودمند خود، سير تدوين و تأليف پيرامون درايه و گزارشي از آثار علمي در اين زمينه را مطرح ساخته و پس از آن به شرح حال سيوطي پرداخته و جنبه هاي مختلف علمي او را تحليل كرده و به برخي از خرده گيران آثار سيوطي به تفصيل پاسخ گفته است.

و بالأخره گزارشي است از آثار سيوطي و شرح حالي نووي و معرفي نسخه ها.