آن هسته مشترك، همان چيزى است كه او در تشريح تجربه مينوى بيان داشته، كاملاً وابسته به دستگاه معرفتشناسى فريس است كه در جاى خود، نقد شده و نمىتوان باروش پديدارشناسانه از آن حمايت كرد.
تجربه دينى عنوان عام و فراگيرى است كه در غرب، در دوران جديد، در حوزه مباحث فلسفه دين و عرفان مطرح شده و انبوهى از مباحث و مسائل را همراه خود آوردهاست. در گذشته، با اقسام تجارب دينى و چيستىِ آن(1) آشنا شديم و ديدگاه اتو دراين باره را به تفصيل بررسى كرديم.
در ابنعربى آنچه با عنوان كشف يا مكاشفه و شهود يا مشاهده مطرح است، مهمترين مصداق تجربه دينى به شمار مىآيد كه از آن در فرهنگ كنونى مغربزمين با عنوان تجربه عرفانى ياد مىشود. اگر بخواهيم همه نظام هستىشناختى عرفانى ابنعربى (عرفان نظرى) را در يك جمله خلاصه كنيم، مىتوانيم چنين بگوييم: «او در صدد است هستى را آن گونه كه انسان كامل شهود مىكند (يا در تجربه عرفانى خويش مىيابد)، توصيف كند».(2) مباحث مربوط به تجربه عرفانى، اعم از مبادى، ملازمات و لوازم آن، پيكره مكتب عرفانى ابنعربىرا تشكيل مىدهد.
مكتب عرفانى ابنعربى پديدهاى است كه در بستر فرهنگ اسلامى به وجود آمد و از اين فرهنگ، در ابعاد گوناگون آن تأثير پذيرفته است؛ اما در اين ميان، نقش عمده از آن بعد عرفانى فرهنگ اسلامى است كه از پيامبر صلي الله عليه و آله و ائمه اطهار: و سپس مشايخ بزرگ صوفيه، هم چون حسن بصرى، ابراهيم ادهم و رابعه عدويه آغاز مىگردد و توسط
1. همين نوشتار، ص 117 - 123. 2. ر. ك: توشيهيكو ايزوتسو، صوفيسم و تائوئيسم، ترجمه محمدجواد گوهرى، ص 40.