مبانی نظری تجربه دینی

به‏طور واضح و روشن و كامل شناخت و او را تعريف كرد. دينى كه در آن‏چنين بينشى حاكم باشد، دين عقلانى و خداى چنين دينى، خداى عقلانى خواهد بود.(1) 4. در دينى كه بر اين اساس شكل گرفته است، اعتقاد، باور و تصديق به مجموعه‏اى از مفاهيم و گزاره‏هاى مربوط به ذات خداوند، حقيقت و گوهر دين را تشكيل داده، جاى ايمان را گرفته، بر صدر مى‏نشيند.(2) 5. حقيقت آن است كه ما هرگز با اين مفاهيم و اوصاف، به كنه آن ذات راه نمى‏يابيم. معرفت حقيقت آن ذات، از اين طريق اساساً ممكن نيست. البته مقصود آن نيست كه اين مفاهيم عقلانى، هيچ نقشى در شناخت خدا ندارد و بايد آن‏ها را به كلى كنار نهاد، بلكه بايد آن‏ها را اوصافى زايد بر ذات به شمار آورد كه تنها مراتب، جلوه‏ها و ظهوراتى از آن ذات الهى را به ما مى‏نماياند. دينى را كه بر اين نكته تأكيد و بر جنبه‏هاى غيرعقلانى ذات الهى تكيه مى‏كند، دين غيرعقلانى مى‏ناميم.(3) اتو در اين فصل كه با ايجاز تمام نگارش يافته، نكات مهمى را اشاره‏وار بيان كرده است، كه بايد در جاى خود شرح و تحليل شود.(4) آن‏چه در اين‏جا اهميت دارد، ارائه تصويرى روشن از ديدگاه اتو درباره عقلانى و غيرعقلانى و تفاوت ميان آن دو است. در ميان انديشمندان غربى، معمولاً مقصود از عقلانى،(5) تفكر(6) و مراد از غيرعقلانى،(7)

1. I id. p. 1.

2. I id.

pp. 1-2.

3. I id.

pp. 2-3.

4. از جمله اين كه:

1. ملاك ايمان در دين عقلانى، صرف مجاب شدن به واسطه مفاهيم است؛ 2. وجود نظام عقلانى در يك دين، نه تنها دليل ضعف آن نيست، بلكه نشانه رشد و تكامل آن دين است، البته در صورتى كه موجب نهان شدن و خفته و خفه گشتن باطن غيرعقلانى آن نشود؛ 3. از جمله عوامل مهم رواج دين عقلانى (يا نگرش عقلانى به دين) سنّت تعليم دينى و الاهيات و حتى متن و محتواى متون مقدس اديانى چون مسيحيت است؛ 4. اين‏كه برخى ملاك تمايز ميان دين عقلانى و دين غيرعقلانى را انكار و قبول معجزه دانسته‏اند، مردود است؛ 5.تمايز ميان دين عقلانى و غيرعقلانى، يا عقل‏گرايى و عدم عقل‏گرايى بر اساس تفاوت كيفى ملكات و محتواى حالات زندگى دينى مشخص مى‏گردد و اين كه آيا در اعتقاد به خداوند، امور عقلانى بر امور غير عقلانى غلبه دارد يا نه؛ 6. تمايل به عقلانيت موجب گشته است كه در مطالعات دين‏شناسى، هنگام بررسى دين انسان‏هاى ابتدايى، دانشمندان همواره به بررسى مفاهيم، تصورات، عقايد و باورهاى آنان از امور بپردازند و از ساحت كاملاً خالص احوال و تجارب دينى انسان‏ها چشم بردارند.

5.

ational.

6. thinking.

7. non ational.