بـه ايـنـكـه وى مـقـتـول آنـان را كـشـتـه ، اگـر او را عفو كردند و به قـتـل نـرسـانـدند، خونبها مى پردازد و علاوه بر دادن خونبها به ورثه ، به عنوان توبه به درگاه خداى عزّوجل يك برده آزاد مى كند و دو ماه پى درپى روزه مى گيرد و شصت مسكين را طعام مى دهد.) 413

شريكان قاتل

بـا تـوجـه بـه اهـمـيـت ايـن گناه ، بر كليه افراد مسلمان ، لازم است كه در جهت ايجاد امنيت جامعه بـكـوشـنـد و بـا تـحـويـل دادن قـاتـلان بـه مـحـاكـم قـضـايـى و قاطعيت در صدور آراء، ريشه قـتـل و غـارت و خـونـريـزى را در جـامـعـه بـخـشـكـانـنـد. هـر كـس در ايـن جـهت ، سستى كند و به قـتـل مـؤ منى راضى باشد و يا از جارى شدن قصاص بر قاتلى جلوگيرى كند و يا بر ترك قـصاص خوشحال و راضى باشد و يا از اجراى قصاص در مورد قاتلى ناراحت باشد، در گناه آن قاتل شريك است .

پيامبر اكرم (ص )فرمود:

(لَوْ اَنَّ رَجـُلاً قـُتـِلَ بـِالْمـَشـْرِقِ وَ آخـَرٌ رَضـِىَ بـِهِ فـِى الْمـَغـْرِبِ كانَ كَمَنْ قَتَلَهُ وَ شَرَكَ فى دَمِهِ) 414 اگـر كـسـى در شرق جهان كشته شود و ديگرى در غرب به آن راضى باشد، همانند كسى است كه او را كشته است و در ريختن خون او شريك است .

هجرت

(اءِنَّ الَّذينَ تَوَفّيهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمى اءَنْفُسِهِمْ قالُوا فيمَ كُنْتُمْ قالُوا كُنّا مُسْتَضْعَفينَ فِى الْاءَرْضِ قـالُوا اءَلَمْ تَكُنْ اءَرْضُ اللّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فيها فَاُولئِكَ مَاءْوايهُمْ جَهَنَّمُ وَ ساءَتْ مَصيراً) 415 كـسـانـى كـه فـرشـتگان روح آنها را گرفتند، در حالى كه به خويشتن ستم كرده بودند، به آنـهـا گـفـتـنـد:شـمـا در چـه حـالى بـوديـد؟ (و چـرا با اينكه مسلمان بوديد، در صف كافران جا داشـتـيد؟) گفتند:ما در سرزمين خود، تحت فشار بوديم . آنها (فرشتگان ) گويند:مگر سرزمين خـدا پـهناور نبود كه مهاجرت كنيد؟ پس آنها (عذرى ندارند و) جايگاهشان دوزخ است ، و سرانجام بدى دارند.

خداوند در آيه ديگر كسانى را كه نقطه مقابل اين افراد هستند، معرفى كرده و مى فرمايد:

(وَ مـَنْ يـُهـاجـِرْ فـى سـَبـيـلِ اللّهِ يَجِدْ فِى الْاءَرْضِ مُراغَماً كَثيراً وَسَعَةً وَ مَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مـُهـاجـِراً اءِلَى اللّهِ وَ رَسـُولِهِ ثـُمَّ يـُدْرِكـْهُ الْمـَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ اءَجْرُهُ عَلَى اللّهِ وَ كانَ اللّهُ غَفُوراً رَحيماً) 416 و كـسـى كـه در راه خدا هجرت كند، نقاط امن فراوان و منافع گسترده اى در زمين مى يابد و كسى كه از خانه اش به عنوان مهاجرت به سوى خدا و پيامبرش بيرون رود؛ سپس مرگش فرا رسد، پاداش او بر خدا حتمى است و خدا آمرزنده و مهربان است .

هجرت ، پاسخ قرآن به جبرى مسلكان

آيـه 97 اين سوره را بايد پاسخ به كسانى دانست كه به بهانه جبر تاريخ و جبر محيط تن بـه هـجـرت نـداده از مـحـيـط آلوده دورى نـمـى گـزيـنـنـد؛ چـون در بـسـيـارى از مـحـيـطـها انواع وسائل گناه و انحراف موجود بوده و طبيعى است افرادى كه ايمانشان ضعيف است ، تحت تاءثير مـحـيـط قـرار گـيـرند و وسوسه هاى شيطانى به آنان تلقين مى كند كه (خواهى نشوى رسوا همرنگ جماعت شو).

قرآن به آنان پاسخ مى دهد كه شما مجبور نيستيد بمانيد و همرنگ محيط شويد. مگر سرزمين خدا مـنحصر به همين محيط فاسد و آلوده است ؟ شما مى توانيد از چنين محيطى كه افراد را به گناه و سـتـم سـوق مـى دهـد، مـهـاجـرت كنيد و به جايى برويد كه در آن از فشار ظلم و گناه در امان بـاشـيـد، چـنـان كه بعضى از فقها با استفاده از اين آيه ، مهاجرت را در چنين شرايطى واجب مى دانند. 417

هجرت ، مهمترين برنامه اسلام

يكى از مهمترين و درخشنده ترين برنامه هاى اديان آسمانى ، بخصوص اسلام پيشنهاد مهاجرت اسـت كـه انـسـانـهـا را از وابـستگى به نقطه نامناسبى از سرزمين و نيز از روح شرك آلود وطن پرستى آزاد مى كند.