نـفـاق از مـاده (نـَفـْق ) بـه مـعـنـاى نـفـوذ و پـيـشـروى اسـت . نـفـق بـه مـعـنـى كـانـال و راهـرو زيرزمينى است كه از آن براى استتار يا فرار استفاده مى كنند.برخى حيوانات مـانـنـد موش صحرائى ، روباه و سوسمار براى لانه خود دو سوراخ قرار مى دهند، يكى آشكار كه از آن وارد و خارج مى شوند و ديگرى پنهان كه اگر احساس خطر كنند، از آن مى گريزند. اين سوراخ پنهانى را (نافِقاء) گويند.
در اصطلاح ، اظهار ايمان و پنهان كردن كفر باطنى را (نفاق ) گويند. منافقان افرادى هستند كـه هـدايت الهى را واقعا و قلبا نپذيرفته اند، ولى چهره كفر خود را در نقابى از ايمان پنهان مـى دارند و بظاهر در ميان مسلمانان قرار مى گيرند. اين گروه خطرناكترين دشمن مسلمانان به شـمـار مـى رونـد، چـرا كـه شـنـاخـت چـهـره نـفـاق بـراى تـوده مردم بسيار دشوار و مبارزه با آن مشكلترين مبارزه هاست .
قـرآن كريم در موارد متعددى نسبت به وجود منافقان در جامعه ، هشدار مى دهد و نوع تفكر و شيوه عـمـلشـان را افـشـا مـى سازد و نيز، روشهاى برخورد صحيح با اين گروه ر ا بيان كرده ،به پاسخ شبهه ها و خنثى سازى توطئه هاى ايشان مى پردازد.
آيات فراوانى از قرآن كريم ويژگيها و صفات منافقان را بيان كرده است ، از جمله :
مـنـافـقـان اگـر چـه در ظـاهـر ادعـاى مـسـلمـانـى دارنـد، امـا در دل ايمان نياورده و به خداى متعال معتقد نيستند.
آيه مورد بحث به اين حقيقت اشاره كرده كه آنان به زبان مى گويند ما به خدا و روز رستاخيز ايـمـان داريـم ، امـا در دل ايـمـان نياورده اند. 52 غرض منافقان از ادعاى ايمان ، نيرنگ و فريب دادن مؤ منان است ، زيرا منافقان با جا زدن خويش در جمع مسلمانان مى خواهند آنان را فريب داده و خـود را جـزء آنان قلمداد كنند و در پيروزيها و غنايم جنگى سهيم شده و از نيروهاى مسلمان براى منافع خويش ، سود جويند.
اين ويژگى را بر ملا كرده و آنها را به خاطر نيتها و افكار زشتشان نكوهش نموده است :
(يُخادِعُونَ اللّهَ وَ الَّذينَ آمَنوُا وَ ما يَخْدَعُونَ اِلاّ اَنْفُسَهُمْ وَ ما يَشْعُرُونَ) 53 مى خواهند خدا و مؤ منان را فريب دهند، در حالى كه جز خود را فريب ندهند و نمى فهمند.
آنان گر چه در ظاهر داراى قيافه هاى حق به جانبى بوده و حتى مسلمانان نيز از ظـاهـر آنـان خـوششان مى آيد، 54ليكن روح و قلب آنها بيمار است و دچار مرض شك و ترديدند. قرآن مجيد در اين باره مى فرمايد:
(فى قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَهُمُ اللّهُ مَرَضاً) 55 در دلهايشان نوعى بيمارى است و خدا نيز بربيمارى شان بيافزايد.
از ديـگـر ويـژگيهاى اين گروه كه قرآن بارها آن را يادآور شده دروغگوئى است . خداوند نيز با تاءكيد مى فرمايد:اينها دروغگويند.
(وَاللّهُ يَعْلَمُ اِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ) 56 و خدا مى داند كه اينان دروغگويند.
آنـهـا بـه قـسمهاى دروغ متوسل مى شوند تا دل مسلمانان را به دست بياورند. اينان نه تنها در اين دنيا براى مسلمانان ، بلكه در سراى آخرت نيز براى خدا، قسم مى خورند. 57
منافقان خود را مصلحان جامعه مى دانند، اما خداى تعالى خبر مى دهد كه اينان در واقع مفسدند، 58 هر چند امر برخودشان نيز مشتبه شود و ندانند كه چـه مـى كـنـنـد و