مـثنوى ناظر و منظور سروده وحشى بافقى (متوفّى 991 ه . ق) ، در وزن (مفاعيلن ، مفاعيلن ، مفاعيل)است :
در زمينه شعر عاشورايى نيز، آثار بلند و شيوايى در قالب مثنوى آفريده شده است كه داراى اوزان كـوتـاه عـروضـى انـد. بـراى نـمـونـه مـى تـوان از دو مثنوى عرفانى زبدة الاسرار صفى اصفهانى و گنجينة الاسرار عمّان سامانى نام برد.
مثنوى زبدة الاسرار بر وزن (فاعلاتن ، فاعلاتن ، فاعلات)مبتنى است :
و گنجينه عمّان سامانى نيز بر همين وزن استوار است :
دو مـثـنـوى (يـوسـف و زليـخا) و (شمس و قمر) سروده خواجه مسعود قمى ـ از شعراى مطرح سده نهم هجرى به ترتيب بر وزن ليلى و مجنون و خسرو و شيرين حكيم نظامى است :
# # #
و بـالاخـره چـهـار مـثـنـوى بـلنـد و عـرفـانـى ابـوالمـعـالى مـيـرزا عـبـدالقـادر بـيـدل
دهـلوى نـيز داراى اوزان كوتاه عروضى اند: مثنوى (عرفان) ، بر وزن (فاعلاتن ، مفاعلن ، فعلان :)
مـثـنـوى (طـلسـم حـيـرت) ، بـر وزن (مـفـاعـيـلن ، مـفـاعـيـلن ، مفاعيل) :
مـثـنـوى (طـور مـعـرفـت) ، هـمـوزن مـثـنـوى (طـلسـم حـسـرت)( مـفـاعـيـلن ، مـفـاعـيـلن ، مفاعيل) :
مـثـنـوى (مـحـيـط اعـظـم) ، بـر وزن (فـعـولن ، فـعـولن ، فـعـولن ، فعول) :
اگر بخواهيم از اوزان كوتاه اين 36 مثنوى به يك جمع بندى برسيم ،خواهيم داشت :
در وزن : فـعـولن ، فـعـولن ، فـعـولن ، فـعـول هشت مثنوى ، معادل 22 درصد.