بررسى ادله جامعيت و جاودانگى قرآن كريم در نهج البلاغه - پیامبر شناسی نسخه متنی

بررسى ادله جامعيت و جاودانگى قرآن كريم در نهج البلاغه

چكيده:

بسيارى از مخالفان قرآن كوشيده اند چنين شبهه افكنى كنند كه اين كتاب آسمانى با دنياى امروز كه عصر پيشرفت علوم و تكنولوژى است، متناسب نيست; بلكه فقط اعجاز عصر پيامبر ختمى مرتبت صلى الله عليه وآله است و صرفا براى زمان ايشان شموليت داشته است و اكنون همانند كتاب مقدس انجيل صرفا براى استفاده فردى قابليت دارد.

از اين ديدگاه، تئورى جدايى دين از سياست و در پى آن عدم جامعيت و جاودانگى قرآن كريم داده مى شود كه مغالطه اى بس خطرناك و شائبه اى ناپسند است.

بديهى است يكى از نشانه هاى اعجاز قرآن مجيد و از جمله دلايل خاتميت دين مبين اسلام و برترى آن بر ديگر اديان، جامعيت و جاودانگى اين نسخه الهى است.

ما بر آنيم كه ادله جامعيت قرآن كريم را از لابلاى سخنان گهربار حضرت على عليه السلام در نهج البلاغه استخراج كنيم; زيرا بيان حضرت، قطعا ديدگاههاى افراط گرايانه و نيز تفريط گرايانه را رد مى كند و نظريه ناب در اين باره به منصه ظهور مى رسد.

كليد واژه ه قرآن، نهج البلاغه، جامعيت و جاودانگى، ادله عقلى و نقلى، حجيت، اهل حديث

جامعيت قرآن از نگاه نهج البلاغه

جامعيت و جاودانگى قرآن كريم از مهمترين مباحث زير بنايى، جهت شناخت اين كتاب الهى و يكى از موضوعات بحث انگيز امروزى است. قطعا تشريح و بررسى دقيق و عميق اين موضوع مى تواند بر ادعاهاى پوچ در اين زمينه خط بطلان كشد.

در پرتو مساله جامعيت، موضوع وجود تمامى علوم مختلف در قرآن كه از نظريه هاى افراطى به شمار مى آيد حجيت قرآن كريم و نظريه اهل حديث در اين باره و نقد و بررسى اين ديدگاه مورد بحث قرار مى گيرد.

نهج البلاغه، اخوالقرآن و بهترين و نابترين منبعى است كه مى تواند ره پويان طريق را در شناخت صحيح و حقيقى قرآن مجيد يارى دهد.

در نگاه اميرمؤمنان على عليه السلام، قرآن نسخه اى جامع و جاودانى است كه از نيازهاى بشر براى رسيدن به سرمنزل سعادت و كمال، فروگذار نكرده است. حضرت در موارد گوناگون و به شيوه هاى زيبا و حكيمانه به ترسيم اين ويژگى پرداخته است ; در يكى از خطبه هاى نهج البلاغه (1) با استناد به آيات قرآن، جامعيت آن را بوضوح تشريح كرده است.

حضرت بعد از آنكه درباره دو راى مختلف صادر شده از دو قاضى سخن مى گويد، با استفهام انكارى مى پرسد: «آيا خداوند دين ناقصى فرو فرستاده و در تكميل آن از آنان مدد جسته است؟ آيا آنها شريك خدايند و بر خدا لازم است به گفته ايشان رضايت دهد؟ يا اينكه خداوند دين را كامل نازل كرده، اما پيغمبرصلى الله عليه وآله در تبليغ و اداى آن كوتاهى ورزيده است؟»

آنگاه با استشهاد به آيات قرآن بصراحت به اين شبهه پاسخ مى دهد: والله سبحانه يقول:

«ما فرطنا فى الكتاب من شى ء» (2)

و قال:

«فيه تبيان لكل شى ء» (3)

و ذكر ان الكتاب يصدق بعضه بعضا، و انه لا اختلاف فيه فقال سبحانه:

«و لو كان من عند غير الله لوجدوا فيه اختلافا كثيرا» (4)

خداوند مى فرمايد: «در قرآن از هيچ چيز فروگذار نكرده ايم » و نيز مى فرمايد: «در قرآن بيان همه چيز آمده است » و ياد آور شده است كه آيات قرآن، يكديگر را تصديق مى كنند و اختلافى در آن وجود ندارد، چنانكه مى فرمايد: «اگر قرآن از ناحيه غير خدا بود، اختلافات فراوانى در آن مى يافتند.»

مرحوم طبرسى رحمه الله در ذيل آيه 38 سوره انعام به ذكر يكى از اين اقوال پرداخته، مى نويسد: «مراد از كتاب، قرآن است; چرا كه شامل جميع نيازهاى دنيوى و اخروى آدمى است; چه مفصل بيان شده باشد و چه مجمل; اما مجمل آن در لسان پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله تشريح شده و حق تعالى ما را مامور به تبعيت از او كرده است; چنانكه فرمود:

«و ما اتيكم الرسول فخذوه و ما نهيكم عنه فانتهوا (5)

و شما آنچه را رسول حق دستور مى دهد(منع يا عطا مى كند) بگيريد و هرچه را نهى مى كند، واگذاريد.» (6)

بنابراين، قرآن مجيد از بيان معارفى كه موجب سعادت حقيقى انسان در دنيا و آخرت مى باشد، فروگذار نكرده است. (7)

علامه طباطبايى در تفسير آيه 82 نساء پس از برشمردن مفاهيم آيه مى نويسد: «از آنجا كه قرآن اختلاف قبول نمى كند، تغيير و تحول، نسخ و باطل و غيره را هم نمى پذيرد; از اين رو لازم مى آيد كه شريعت اسلامى تا روز واپسين استمرار داشته باشد.» (8)

حضرت در ادامه خطبه 18 در چندين عبارت بسيار زيبا در حالى كه ظاهر و باطن قرآن را معرفى مى كند، تاييدى ديگر بر جامعيت قرآن ارائه مى دهد: