مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) جلد 2

جمله كسانى كه خيلى زود متوجه اين انحراف شد، آية الله شيخ فضل الله نورى بود.وى در تحقق مشروطيت نقش قابل توجهى داشت، اما به محض اينكه احساس خطركرد، زودتر از همه تلاش خود را براى جلوگيرى از انحرافات آغاز نموداماروشنفكرانى كه خود نقش بسزائى در ايجاد انحراف داشتند و نيز عوامل ديگر،موجب گرديد كه نه تنها آية الله شيخ فضل الله نورى در تحقق اهداف خود توفيقنيابد، بلكه مورد شماتت و دشمنى نيز قرار گيرد؛ به طورى كه وى براى رسيدن بهمقصود، به حضرت عبدالعظيم هجرت كرد و به همراه عده اى از علما و طرفدارانخود در جوار حضرت به بست نشستندآنها با روشهاى متنوعى به روشنگرى مردمو تبيين اهداف خود پرداختند.اين روشها عبارت بودند از:

الف) سخنرانى

سخنرانيها بيشتر در مواقعى بود كه جمعيتى انبوه حضور داشتنددر اينجا قسمتىاز يك سخنرانى آية الله نورى را ذكر مى كنيم:

...به واسطه ظلم و تعديات عمّال سلطنت و وزراى خائن، مردم به جان آمده اند وفريادشان بلند شد؛ براى جلوگيرى از اين ظلم و ستم به علما مراجعه كردند.

آقا سيّد محمد طباطبايى و آقا سيدعلى بهبهانى و دو نفر ديگر به منزل ما آمدند و ازمن كمك و استمداد خواستندمن از قصدشان براى كار سؤال كردم، در پاسخگفتند: كه عزل صدر اعظم (عين الدوله) و مسيو نوز بلژيكى و محدود كردن سلطنتمقصود ما استديدم حرف درست و قصد صحيحى استاز اين رو، با علماهمراه شدم و به طرف قم حركت كردممقاومت و پايدارى كرديم تا شاه تسليم شدو عين الدوله و مسيو نوز را عزل كرد و مشروطيت را پذيرفتبارها اين را گفته ام و بازبه تمام شما مى گويم كه من در موضوع مشروطيت و محدود بودن سلطنت هيچ

1 سيدمجيد حسن زاده،شيخ فضل الله نورى در ظلمت مشروطه، ص 83 - 93.