خلاصه اى از مناسك حج و عمره و آداب و ادعيه آن - همراه با زائران خانه خدا نسخه متنی

ـ در تمام مراحل سفر از درگيرى با مأموران سعودى تحت هر عنوان پرهيز كنيد. ـ در طول سفر، به تذكر راهنمايان توجه كنيد. اتومبيل خود را با شماره اى كه اعلام شده است در نظر داشته باشيد. احترام همسفران خود را نگهداريد، بخصوص مراقب حال سالخوردگان، ضعفا و بيماران باشيد و در طول مسير به ذكر خدا و تمرين اعمال مشغول شويد و از سخنان بيهوده بپرهيزيد. ـ كارت شناسايى، آدرس منزل مكه و مدينه و محل توقف در منا و عرفات، دفترچه پزشكى، واكسيناسيون، را همراه داشته باشيد و در نگهدارى بليط و گذرنامه دقت كنيد. ـ اگر عازم مكه باشيد، از جحفه محرم خواهيد شد. در اينجا به نكاتى توجه كنيد: به دستور و راهنمايى روحانى محرم شويد، براى غسل مستحبى احرام، نوبت، سرعت و صرفه جويى در آب را رعايت كنيد. مراقب ساك و لباس و پول و مدارك خود باشيد، از گروه جدا نشويد، مواظب همسفرانتان بويژه ضعفا و سالخوردگان باشيد; چنانكه از كاروان مانديد از امدادگران ايرانى كمك بگيريد، و با يكى از كاروان هاى ايرانى پس از محرم شدن به راهنمايى روحانى گروه، رهسپار مكه شويد تا شما را به گروهتان برسانند. و هيچگونه نگرانى و اضطراب به خود راه ندهيد. ـ با حجاج ساير كشورها به گرمى برخورد كنيد. با گفتن «السلام عليكم» سلام و احترام كنيد و انس بگيريد. همچنين در برخورد با سعودى ها و كسبه و مأمورين ادب و احترام را نگهداريد. ـ پيش از ورود شما به مكه يا مدينه، اتاقها شماره بندى شده كه زائران را اسكان خواهند داد. با ورود به ساختمان، از سر و صدا و اعتراض و عجله و توقعات بى مورد برحذر باشيد و متانت را در همه حال حفظ كنيد و توجه داشته باشيد كه كجا آمده ايد و بر سر مسائل جزئى يا موهوم از جرّ و بحث بپرهيزيد. ـ در مكه و مدينه همه روزه جلسات ارشاد و توجيه و احكام و موعظه تشكيل مى شود. در اين جلسات حتماً حضور بهمرسانيد و در اين ساعات به استراحت نپردازيد و به هيچوجه رهسپار بازار و خيابان نشويد و ضمن يادگيرى مسائل و اسرار حج، قرائت نمازتان را نيز بخوانيد و اشكالات آن را برطرف كنيد. همچنين خواهران مسائل ويژه خود را از روحانى سؤال كنند تا به اعمالشان خلل وارد نيايد. ـ خواهران از بوسيدن حجرالاسود كه مستلزم اختلاط با نامحرمان است بپرهيزند و براى يك عمل مستحب مرتكب گناه نشوند. همچنين در مسجدالحرام از مردان جدا بنشينند و به دعا و قرآن و نمازهاى نافله و نيابت و نماز شب و ذكر بپردازند و به صحبت هاى متفرقه و گرانى و ارزانى جنس سرگرم نشوند. ـ خواهران از محل اقامت خود تنها بيرون نروند، بخصوص شبها كه مصلحت نيست و براى خريد همراه مردانشان به بازار بروند و از گفتگوهاى غير ضرورى با كسبه و خنديدن پيش نامحرم و آشكار كردن زيورآلات خود در انظار بيگانه و خارج شدن از محل اقامت با مانتو و روسرى و چادرهاى نازك و لباسهاى زننده بپرهيزند و در صحبت كردن متانت و وقار و حجاب را دقيقاً رعايت كنند. ـ زائران گرامى از فرياد زدن و بلند صحبت كردن و خنديدن در مسجدالنبى و مسجدالحرام و ايجاد سر و صدا بپرهيزند و قرآن و زيارت و دعا را بگونه اى كه مزاحم ديگران نباشد بخوانند و صلوات را نيز با صداى بلند دسته جمعى نفرستد. ـ در مساجد مكه و مدينه در ميان صفوف نمازگزاران و جلو كسانيكه نماز مى خوانند تردد نكنيد كه آنان اين را مخل به نماز و اهانت مى دانند و گاه موجب برخورد نامطلوب مى شود. ـ از نماز خواندن كنار قبرستان بقيع و استفاده از مهر در كليه اماكن مدينه و مكه جداً بپرهيزيد و بر سنگ فرش هاى زمين مساجد سجده كنيد و در هر نقطه بوديد روى فرش هاى معمولى همانند ديگران و افراد غير شيعه سجده كنيد و مهر و سنگ و امثال آن همراه نداشته باشيد. ـ از دخيل بستن به ضريح يا بوسيدن در و ديوارهاى حرمين و كندن نخ و بريدن ريسمان كعبه و برداشتن سنگ از صفا و مروه كه حرام است و گرفتن خاك از قبور ائمه بقيع ـ عليهم السلام ـ كه با حساسيت هاى موجود موجب بدبينى و اهانت مى گردد خوددارى كنيد و به جاى آن به قرآن، دعا، و زيارت و نيايش و طلب حاجت از خداوند بپردازيد و براى مصائب خاندان پيامبر آرام اشك بريزيد و زيارت بخوانيد و سخنى حساسيت برانگيز نگوييد. چنانچه زائران گرامى نذوراتى براى حرمين و قبور ائمه ـ ع ـ دارند نظر به اينكه مصرف مشخصى ندارد آنرا به دفتر نمايندگى ولى فقيه مستقر در مكه و مدينه تحويل دهند تا به مصرف مناسب برسد. ـ از سيگار كشيدن در حرمين و اطراف آنها جداً خوددارى كنيد كه آن را حرام مى دانند. (و اگر ممكن بود تصميم بگيريد كه هرگز دخانيات استعمال نكنيد) ـ در نماز حرمين شريفين شركت كنيد و موقع نماز و ساعات قبل از نماز به بازار نرويد و در بازگشت از بازار با اثاثيه اى كه همراه داريد راهى مسجد نشويد زيرا علاوه بر اين كه اجازه دخول نمى دهند، چهره زننده اى نيز دارد و توفيق حضور در نماز حرمين شريفين را از شما سلب مى كند. ـ در مسجدالنبى و مسجدالحرام و هر مكان ديگر كه قرآن مى خوانيد، قرآن را بر زمين نگذاريد كه ديگران آن را توهين به قرآن مى دانند، و كار شايسته اى نيست، بلكه با احترام قرآن را در دست داشته باشيد و يا بر زانوهاى خود نهاده بخوانيد و هنگام نماز، قرآن را در جايگاه هاى مخصوص كه براى قرآن ها تهيه شده بگذاريد كه در معبر افراد نباشد. و از همراه بردن قرآن از مسجدالحرام و مسجد مدينه به محل اقامت خود اجتناب كنيد. ـ گاهى ديده شده برادران ايرانى با پيژامه و پيراهن كوتاه به زيارت مى روند كه اين بسيار زننده و تحقير آميز است و موجب بى احترامى مى شود. بنابر اين پيراهن و شلوار مناسب و سنگين و آبرومند تهيه كنيد و در اماكن عمومى و حرمين بپوشيد و حتى الامكان از لباس ملّى ايرانى استفاده كنيد. ـ موقعيت مكه و مدينه را مغتنم شماريد كه چنين فرصتى معلوم نيست دوباره دست دهد بنابر اين اوقات خود را به بازار و خيابان و گشت و گذار بيهوده و يا خوابيدن زياد سپرى نكنيد. ـ از طواف مستحبى در صورت ازدحام پرهيز كنيد تا ديگران بتوانند طواف واجب خود را به راحتى انجام دهند و نماز طواف مستحبى را در نقطه ديگر مسجدالحرام در غير مقام ابراهيم بخوانيد. و براى نماز طواف واجب نيز بگونه اى عمل كنيد كه براى طواف كنندگان ايجاد مزاحمت ننموده و منجر به اعاده نماز نگردد. ـ هنگام زيارت يا طواف پول اضافى همراه نبريد كه خطر مفقود شدن يا سرقت رفتن آن زياد است. ـ براى پيشگيرى از گرمازدگى توصيه مى شود در ساعات گرم و وسط روز در آفتاب تردد و توقف نداشته باشيد. ـ از اماكن متبرّك عكس بردارى نكنيد كه دوربين شما توسط پليس سعودى ضبط مى شود و كار به مشاجره و نزاع مى كشد كه بسيار زننده است. ـ در محل سكونت، مراقب اشياء و لوازم خود را بوده، از سرپايى و كفش ديگران استفاده نكنيد. ـ در داخل ساختمان از پوشيدن لباس زير و كوتاه و نامناسب خوددارى كنيد و آقايان براى صدا زدن خانمهايشان وارد بخش خواهران نشوند. ـ در محل اقامت خود مزاحم خواب و استراحت دوستانتان نشويد و به آرامى صحبت كنيد و در استفاه از كولر و پنكه، حال بيماران را رعايت كنيد. ـ در معاشرت و داد و ستد با سعودى ها يا حجاج ديگر كشورها، صدق و امانت را كاملا مراعات كنيد و در حفظ سلامت ساختمان و اشياى متعلق به آن بكوشيد كه مال مسلمانان محترم است و اضرار به غير و يا خلاف گويى جايز نيست و موجب ضمان و مسؤوليت است. ـ در استفاده از حمام و دستشويى و ساير موارد در مصرف آب صرفه جويى كنيد كه با مشكل كم آبى روبرو نشويد و حق ديگران را ضايع نسازيد. همچنين رعايت نظافت اتاق، راهروها، حمام، دستشويى را نموده و مسائل بهداشت عمومى را همواره مدّ نظر داشته باشيد. ـ چنانكه ايام اقامت در مكه، خواسته باشيد عمره مفرده انجام دهيد، حتماً مسائل آن را از روحانى سؤال كنيد كه دچار مشكل نشويد.

خلاصه اى از مناسك حج و عمره
و آداب و ادعيه آن

هر چند حاجيان گرامى احكام و مسائل مربوط به حج و عمره را در كتب مناسك خواهند خواند، اما در اينجا براى اطلاع اجمالى زائر، وتكميل اين مجموعه به كليات اين احكام و مسائل اشاره اى مى شود و پاره اى ادعيه و مستحبات و آداب هر يك از مواقيت درج مى گردد. و ضمن آن درباره مشاهد مشرفه و اماكن و مساجد متبركه مكه توضيحاتى كوتاه داده مى شود:

الف ـ اعمال عمره تمتع

⁽⁶⁹⁾ و آداب آن زائرانى كه از خارج حرم و بيرون مكّه (فاصله 16 فرسخ) براى انجام حج مى آيند، بايد قبل از اعمال حج «عمره تَمتُّع» بجا آورند.اعمال عمره تمتع عبارت است از:* احــرام * طــواف * نماز طواف * سعـى * تقصير ⁽⁷⁰⁾70 ـ تقصير; كوتاه كردن و در اصطلاح فقه، به معناى كوتاه كردن بخشى از مو يا ناخن است كه يكى از اعمال عمره مى باشد.احــرام آن دسته از زائرانى كه قبل از اعمال حج، براى زيارت قبر پيامبر اكرم ـ ص ـ به مدينه مى روند، آنگاه كه روانه مكه مى شوند، بايد در «مسجد شجره» كه در شش كيلومترى مدينه و بر سر راه مكّه واقع شده است، مُحرم شده و براى انجام اعمال به سوى مكّه حركت كنند و آنان كه از جدّه به مكّه مى روند بايد در «جُحفه» محرم شوند.كيفيّت احرام * مردان، بايد تمام لباسهاى دوخته را از تن درآورند (حتى لباسهاى زيرين و نيز جوراب را) و دو تكّه لباس غير دوخته بر تن كنند كه يكى را مانند لنگ بر كمر مى بندند و دوّمى را بر شانه مى اندازند و با نيّت احرامِ عُمره تمتّع بگويند:«لَبّيكَ الَلهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لا شَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ.» و احتياط مستحب است پس از آن بگويد:«اِنَّ الْحَمدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلكَ لاشريكَ لَكَ لَبَّيْكَ.» * بانوان مى توانند لباس دوخته بپوشند و بيرون آوردن آنها و پوشيدن دو تكه پارچه غير دوخته بر آنان واجب نيست ولى در حال احرام بايد لباسى كه بر تن دارند، داراى شرايط لباس نمازگزار باشد و بنابر احتياط، حرير هم نباشد.پس، بانوان هم نيّت كرده و لبيك ها را مى گويند.محـرمات احرام زائر پس از پوشيدن لباس احرام و نيّت و گفتن لبيّك، مُحرم است و بايد تا پايان اعمال عمره، از كارهايى كه بر مُحرم حرام است پرهيز كند. مجموع كارهاى حرام بيست و چهارتاست كه چهارتاى آن فقط بر مردان حرام است و دوتاى آن بر بانوان و بقيه آنها، هم بر مرد محرم حرام است و هم بر زن مُحرم. اكنون جهت آشنايى اجمالى، آنها را فهرستوار در اينجا مى آوريم:

* محرّمات مشترك بين زن و مرد:

1 ـ شكار حيوان صحرايى. 2 ـ آميزش يا هرگونه استفاده شهوانى ديگر. 3 ـ عقد كردن يا شاهد عقد شدن.4 ـ استمناء.5 ـ استعمال عطريات.6 ـ سرمه كشيدن.7 ـ نگاه كردن در آينه.8 ـ فُسوق (دروغ گفتن و فحش دادن و فخر فروشى).9 ـ جِدال (گفتن «لا والله» و «بلى والله»).10 ـ كشتن جانورانى كه در بدن ساكن مى شوند.11 ـ انگشتر به دست كردن براى زينت.12 ـ روغن ماليدن به بدن.13 ـ زدودن مو از بدن.14 ـ بيرون آوردن خون از بدن.15 ـ ناخن گرفتن.16 ـ كندن دندان.17 ـ كندن درخت يا گياهى كه در محدوده حرم روييده باشد.18 ـ سلاح همراه داشتن.

* آنچه فقط بر مردان محرم حرام است:

19 ـ پوشيدن جامه دوخته.20 ـ پوشيدن چيزى كه تمام روى پا را بگيرد.21 ـ پوشاندن سر.22 ـ سايه قرار دادن بالاى سر

.* آنچه بر زنان محرم حرام است

23 ـ پوشيدن زيور براى زينت.24 ـ پوشاندن روى خود با نقاب و روبند.اينهاست محرمات احرام كه اگر مرتكب شود، گناه و معصيت كرده، گرچه حج و عمره را باطل نمى كند. و برخى از اينها كفاراتى دارد كه در كتب مناسك آمده است.آداب ورود به شهر مكه و مسجدالحرام 1 ـ براى ورود به شهر مكه مستحب است غسل كند و با حالت تواضع وارد شهر شود. 71 ـ هداية السالك، ج2، ص746 ـ 745

2 ـ براى ورود به مسجدالحرام مستحب است غسل كند. 3 ـ مستحب است با پاى برهنه و با حالت سكينه و وقار وارد شود.4 ـ هنگام ورود از درب «بَنى شَيْبَه»⁽⁷²⁾ وارد شود، و گفته اند كه آن در، مقابل «باب السلام» كنونى بوده است.5 ـ مستحب است بر درب مسجدالحرام ايستاده بگويد:«السَّلامُ عَلَيْكَ أيُّهَا النَّبىُّ وَرَحْمَةُ الله وَبَرَكَاتُهُ، بِسْمِ الله وَبِاللهِ وَما شاءَاللهُ، السَّلامُ عَلى أنْبِياءِ اللهِ وَرُسُلِهِ، اَلسَّلامُ عَلى رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلى إبْراهِيْمَ خَلِيْلِ اللهِ، وَالْحَمْدُ للهِِ رَبِّ الْعالَمِينْ.»پس سه مرتبه بگويد:«أللَّهُمَّ فُكَّ رَقَبَتى مِنَ النَّارِ.» پس بگويد:«وَأوْسِعْ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ الطَيِّبِ وَادْرَأ عَنِّى شَرَّ شَياطينِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ وَشَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ.» پس داخل مسجدالحرام شود و رو به كعبه دستها را بلند كرده و بگويد:«ألَّلهُمَّ إنَّى أسْألُكَ فى مَقامى هذا وَفى أوَّلِ مَناسِكى أنْ تَقْبَلَ تَوْبَتى وَأنْ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطِيئَتى وَأنْ تَضَعَ عَنِّى وِزْرى، الْحَمْدُ للهِِ الَّذى بَلَّغَنى بَيْتَهُ الْحَرامَ، ألَّلهُمَّ إنِّى أشْهَدُ أنَّ هذا بَيْتُكَ الْحَرامُ الَّذى جَعَلْتَهُ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَأمْناً مُبارَكاً وَهُدىً لِلْعالَمِيْنَ، ألَّلهُمَّ إنِّى عَبْدُكَ وَالْبَلَدُ بَلَدُكُ وَالْبَيْتُ بَيْتُكَ جِئْتُ أطْلُبُ رَحْمَتَكَ وَأؤُمُّ طاعَتَكَ مُطِيْعاً لاِمْرِكَ راضِياً بِقَدَرِكَ أسْألُكَ مَسْألَةَ الْفَقِيْرِ إلَيْكَ الْخائِفِ لِعُقُوبَتِكَ ألَّلهُمَّ افْتَحْ لى أبْوابَ رَحْمَتِكَ واسْتَعْمِلْنى بِطاعَتِكَ وَمرْضاتِكَ.»سپس رو به سوى كعبه كرده و مى گويد:«الْحَمْدُللهِ الَّذى عَظَّمَكِ وَشَرَّفَكِ وَكَرَّمَكِ وَجَعَلَكِ مَثابَةً لِلنّاسِ و اَمْناً مُباركاً وَهُدىً لِلْعالَمِيْنَ.»طــواف * كسى كه براى انجام عمره تمتع محرم شده و وارد مكه مى شود، بايد به نيّت طواف، هفت مرتبه به دور خانه كعبه طواف كند و مقام ابراهيم را خارج طواف و حجر اسماعيل را داخل طواف قرار دهد.* طواف را بايد از ركنى كه حجرالاسود در آن قرار دارد، آغاز كند و در همانجا نيز به پايان ببرد.* بدن و لباس طواف كننده بايد مانند نمازگزار پاك باشد و با طهارت طواف كند. تفصيل احكام طواف را در مناسك بخوانيد.آداب و مستحبات طواف در حال طواف مستحب است بگويد:«ألَّلهُمَّ اِنّى أسْألُكَ بِاسْمِكَ الَّذى يُمْشى بِهِ عَلى طَلَلِ الْماء كَما يُمْشى بِهِ عَلى جَدَدِ الاَْرْضِ وَأسْألُكَ بِاسْمِكَ الّذى يَهْتَزُّ لَهُ عَرْشُكَ وَأسْألُكَ بِاسْمِكَ الَّذى تَهْتَزُّ اَقْدامُ مَلائِكَتِكَ وَأسْألُكَ بِاسْمِكَ الَّذى دَعاكَ بِهِ مُوْسى مِنْ جانِبِ الطُّوْرِ فاسْتَجَبْتَ لَهُ وألْقَيْتَ عَلَيْهِ مَحَبَّةً مِنْكَ وَأسْألُكَ بِاسْمِكَ الذَّى غَفَرْتَ بِهِ لِمُحَمَّد(صلى الله عليه وآله وسلم) ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَما تَأخَّرَ وأتْمَمْتَ عَلَيْهِ نِعْمَتَكَ.»سپس حاجت خود را طلب كند.و نيز مستحب است در حال طواف بگويد:«ألَّلهُمَّ إنِّى إلَيْكَ فَقيرٌ و إنِّى خائِفٌ مُسْتَجيرٌ فَلا تُغَيِّرْ جِسْمى ولاتُبَدِّلْ إسْمى.» و در نقل ديگر است كه در حال طواف اين دعا را بخواند:«اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ حَجّاً مَبروُراً، وَذَنْباً مَغْفُوراً، وَسَعْياً مَشكُوراً.»

و در چهار شوط آخر بگويد

«اَللّهُمَّ اغْفِرْ وَارْحَمْ، وَاعْفُ عَمّا تَعْلمُ، وَأنْتَ الاَعَزَّ الاَْكْرَمُ، اللّهُمَّ رَبَّنا اتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنةً، وَفى الاخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النّارِ.»⁽⁷³⁾73 ـ الايضاح، ص240 و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد; بخصوص وقتى كه به در خانه كعبه مى رسد، و بخواند اين دعا را:«سائِلُكَ فَقِيْرُكَ مِسْكِيْنُكَ بِبابِكَ، فَتَصَدَّقْ عَلَيْهِ بِالْجَنَّةِ، ألَّلهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ وَالْحَرَمُ حَرَمُكَ وَالْعَبْدُ عَبْدُكَ وَهذا مَقامُ الْعائِذِبِكَ الْمُسْتَجِيْرِ بِكَ مِنَ النَّارِ فَأعْتِقْنى وَوَالِدَىَّ وَأهْلى وَوُلْدى وَإخْوانىَ الْمُوْمِنِيْنَ مِنَ النَّارِ يا جَوادُ يا كَريمُ.» و وقتى كه به حجر اسماعيل رسيد، رو به ناودان، سر را بلند كند و بگويد:«ألَّلهُمَّ أدْخِلْنى الْجَنَّةَ و أجِرْنى مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِكَ وَعافِنى مِنَ الْسُّقْمِ وَأوْسِعْ عَلَىَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنِّى شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاْنْسِ وَشَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ.» و چون از حِجْر بگذرد و به پشت كعبه برسد بگويد:«ياذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ ياذَا الْجُوْدِ وَالْكَرَمِ إنَّ عَمَلى ضَعِيْفٌ فَضاعِفْهُ لى وَتَقَبَّلْهُ مِنِّى إنَّكَ أنْتَ السَّمِيْعُ الْعَلِيْمُ.» و چون به ركن يمانى برسد دست بردارد و بگويد:«يا اَللهُ يا وَلِىَّ الْعافِيَةِ و خَالِقَ الْعافِيَةِ وَرَازِقَ الْعافِيَةِ وَالْمُنْعِمُ بِالْعافِيَةِ وَالْمَنّانُ بِالْعافِيَةِ والمُتَفَضِّلُ بِالْعافِيَةِ عَلَىَّ وَعَلى جَمِيْعِ خَلْقِكَ يا رَحْمنَ الدُّنْيا وَالآخِرَةِ وَرَحِيْمَهُما صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَارزْقْنَا الْعافِيَةَ وَتَمامَ الْعافِيَةِ وَشُكْرَ الْعافِيَةِ فى الدُّنْيا وَالآخِرَةِ يا أرْحَمَ الرَّاحِمينَ.» يـا بگويد:«بِسمِ اللّهِ واللّهُ اَكبرُ، اَللّهُمَّ إنِّى أعُوذُ بِكَ مِنَ الكُفرِ وَالفَقْرِ وَالذُّلِّ، وَمِنْ عَذابِ القَبْرِ، وَمِنْ فِتنَةِ المَحْيا وَالْمَماتِ، وَمَواقِفِ الْخِزْىِ فِى الدُّنيا وَالاخِرَةِ.» پس سر به جانب كعبه بالا كند و بگويد:«اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذى شَرَّفَكِ وَعَظَّمَكِ وَالْحَمْدُ للهِِ الَّذى بَعثَ مُحَمَّداً نَبِيّاً وَجَعَلَ عَلِيّاً اِماماً أللَّهُمَّ اهْدِ لَهُ خِيارَ خَلْقِكَ وَجَنِّبْهُ شِرارَ خَلْقِكَ.»و چون ميان ركن يمانى و حجرالأسود برسد بگويد:«رَبَّنا آتِنا فى الْدُّنيا حَسَنَةً وَفى الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النَّارِ.» و نقل است كه زير ناودان كعبه، اين دعا را بخواند:«أَللّهُمَّ اَظلَّنى فى ظِلِّكَ يَومَ لاظِلَّ الاّظِلُّكَ، وَاسْقِنى بِكأْسِ نَبيِّكَ محمّد(صلى الله عليه وآله وسلم) شَراباً هنيئاً لا ظَمَأَ بَعَدهُ اَبَداً ياذَالجَلالِ وَالاِكرامِ، أَللّهُمَّ إنّى أَسئَلُكَ الرّاحَةَ عِنَدَ الْمَوتِ وَالعَفْوَ عِنَدالحِسابِ.»⁽⁷⁴⁾74 ـ پاورقى، ايضاح، ص209نماز طواف * پس از انجام طواف، بايد دو ركعت نماز به نيّت «نماز طواف» بخواند.* نماز طواف مانند نماز صبح دو ركعت است; و بايد پشت مقام ابراهيم يا محدوده نزديك مقام، خوانده شود.مستحبات نماز طواف در نماز طواف مستحب است بعد از حمد در ركعت أول سوره توحيد و در ركعت دوم سوره جحد (قُل يا أيها الكافرون) را بخواند⁽⁷⁵⁾ و پس 75 ـ چون نماز طواف بايد بطور صحيح خوانده شود، بنابراين توصيه مى شود افرادى كه قرائت صحيح اين سوره را نمى دانند در ركعت دوّم نيز، همان سوره توحيد (قل هوالله احد) را بخوانند.از نماز، حمد و ثناى الهى را به جا آورده و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد و از خداوند عالم طلب قبول نمايد و بگويد:«اَللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّى وَلاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّى، الْحَمْدُ للهِِ بِمَحامِدِهِ كُلِّها عَلى نَعْمائِهِ كُلِّها حَتى يَنْتَهِىَ الْحَمْدُ إلى ما يُحِبُّ وَيَرْضى، ألَّلهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد والِ مُحمَّد وَتَقَبَّلْ مِنِّى وَطَهِّرْ قَلْبى وَزَكِّ عَمَلى.» و در نقل ديگر است كه پس از نماز طواف اين دعا را بخواند:«اَللّهُمَّ هذا بَلَدُكَ وَالمَسجدُالحَرامُ و بَيتُكَ الحَرامُ، وَاَنَا عَبدُكَ وَابْنُ عَبِدِكَ وَابْنُ اَمَتِكَ، وَقَدْ جِئتُكَ طالِباً رَحمَتَكَ مُبتَغِياً مَرضاتِكَ، وَاَنْتَ مَنَنْتَ عَليَّ بِذلِكَ، فَاغْفِرْ لى وَارْحَمْنى اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْء قَدير.»⁽⁷⁶⁾76 ـ هداية السالك، ج2، ص862; پاورقى ايضاح، ص247; كنزالعمال، ج5، ص172 ـ 173 با اندكى تفاوت.پس از طواف و نماز طواف عمره تمتّع، زائر به سعى صفا و مروه مى پردازد و با نيت سعى در عمره تمتّع هفت شوط سعى مى كند.

مستحبات قبل از سعى

مستحب است پس از نماز طواف، و پيش از سعى، قدرى از آب زمزم بياشامد و بر سر و پشت و شكم خود بريزد و بگويد:«ألّلهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نافِعاً وَرِزْقاً واسِعاً وَشِفاءًا مِنْ كُلِّ داء و سُقْم.»سپس با آرامىِ دل و بدن، بالاى كوه صفا رفته و به خانه كعبه نظر كند و به ركنى كه حجرالأسود در آن است رو نمايد و حمد و ثناى الهى را بجا آورد و نعمتهاى الهى را به خاطر بياورد، آنگاه اين أذكار را بگويد:«اللهُ اكْبَرُ» هفت مرتبه.«اَلحَمْدُللهِ» هفت مرتبه.«لا اِلهَ اِلاّ اللهُ» هفت مرتبه.«لا إلهَ اِلاّ اللهُ وَحْدَهُ لاشَرِيْكَ لَهُ، لَهُ المُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيى وَيُميتُ وَهُوَ حَىٌّ لايَمُوْتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلى كُلِّ شَيْء قَدِيْرٌ» سه مرتبه.پس صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد.