بحثی درباره ترجمه قرآن مجید و امکان آن (1) نسخه متنی

2. طبعا ميان ترجمه ها اختلافاتي وجود دارد؛ چون سليقه ها بلكه عقيده هاي مردم مختلف است و آنها را به هر جا مي كشاند. همچنين استعدادها در فهم معاني قرآن و ترجمه آن و درك آراء مختلف، متفاوت است، و اختلاف در ترجمه هاي قرآن آثار نامطلوبي دارد؛ زيرا اختلاف در ترجمه، اختلاف در استفاده و استنباط احكام و آداب شرعي را به دنبال دارد و هر گروهي بر حسب آنچه از ترجمه مي فهمد نظر مي دهد، و شايد ميزان اختلاف آن را با ساير ترجمه ها نداند.7

پاسخ اين كه: اين سخن خارج شدن از فرض مسأله است؛ زيرا ترجمه ضوابطي دارد كه بايد مراعات شود، به خصوص ترجمه قرآن كريم كه بايد تحت نظارت يك هيأت رسمي و گروهي از دانشمندان و اديبان متخصّص و زير نظر يك حكومت اسلامي مقتدر باشد و فرصتي براي دست اندازي بيگانگان نگذارد كه قرآن را قطعه قطعه كنند. رسم الخط آن نيز بايد با اصول معين باشد تا آن را از اختلاف و اضطراب حفظ كند.

3. قرآن در بسياري از آيات خود حقايق پيچيده اي دارد كه گاه بربسياري از دانشمندان پوشيده مانده است و گاه كساني كه پس از آنان آمده اند آنها را فهميده اند. در اين مورد مثال هاي متعددي وجود دارد. پس اگر قرآن را با اطلاعات امروز خود ترجمه كنيم، فردا اگر علم در سطح بالايي قرار گرفت و از حقايق قرآن چيزهايي كشف شد كه قبلاً پوشيده بود، در اين شرايط آيا خود را تخطئه كنيم و به همگان اعلام نماييم كه ترجمه ديروز ما غلط بوده و صحيح غير از آن است؟ مردم به ما چه مي گويند؟ و چه تضميني براي اطيمنان يافتن آنان به ترجمه امروز ماست، همان گونه كه به ترجمه ديروز اطمينان يافته بودند؟

سپس استاد شاطر براي اين موضوع مثال هاي زير را ذكر مي كند:

الف. قول خداوند: ومن كل الثمرات جعل فيها زوجين اثنين(رعد / 13 / 3)، كه مفسران قديم، «زوجين» را به دو صنف تفسير كرده اند، آن گاه علوم جديد آمد و پرده از روي معناي درست برداشت و آن اين كه در هر ميوه اي نر و ماده وجود دارد.

وي مي گويد:

اگر ترجمه مطابق با تفسير اوّل باشد، اين حقيقت جديد براي خواننده آن مخفي مي ماند.

ب. قول خداوند: واللّه الذي ارسل الرياح فتثير سحابا فسقناه الي بلدميّت(فاطر / 35 / 9)، كه در اين آيه واژه «تثير» به «سوق مي دهد» تفسير شده است و بدين گونه معناي بديعي كه معجزه قرآن كريم است از بين رفته، و آن اين است كه «تثير» از «اثاره» است كه به معناي تهييج و تحريك است، مانند تحريك غبار و دود. و اين مبدأ كار تبخير و باران سازي است، چون تبخير از حرارت مركزي و حرارت جوّي و باد حاصل مي شود؛ يعني در تبخير اين سه عامل لازم است؛ سپس بادها بخارها را حمل مي كنند تا آن جا كه خدا بخواهد. اين معني براي اين آيه اخيرا آشكار شده است.

ج. قول خداوند: وفرعون ذي الاوتاد(فجر / 89 / 10). مفسران «اوتاد» را به كثرت لشكر معني كرده اند، و يا اين كه آن چهار تا ميخ بوده كه مردم را با آن شكنجه مي كرده اند، ولي اكنون روشن شده كه منظور از آن همين اهرام است كه شبيه كوه هستند، و قرآن از كوه ها به عنوان «اوتاد» ياد كرده است: الم نجعل الارض مهادا والجبال اوتادا(نبأ / 78 / 6-7).

د. قول خداوند: والارض بعد ذلك دَحيها(نازعات / 79 / 30). بعضي از مفسران «دحو» را به «گسترش» معني كرده اند؛ اگر به اين معني ترجمه شود، مفهومي كه «دحو» دارد از بين مي رود و آن گِرد غير كامل است (مانند گِردي تخم مرغ) علاوه بر حركت به دور خود. و مردم منطقه صعيد كه ريشه بسياري از آنان عرب است، به تخم مرغ «دحو» يا «دحي» يا «دح» مي گويند.

ه . همچنين اگر قول خداوند: يكور الليل علي النهار ويكور النهار علي الليل(زمر / 39 / 5)، به گونه اي كه بعضي از مفسران گفته اند ترجمه شود،8 معنايي كه از آيه استفاده مي شود از بين مي رود، و آن كروي بودن زمين است؛ زيرا لازمه گِرد بودن و قوسي بودنِ نور، گِرد بودنِ آن چيزي است كه نور بر آن مي تابد؛ چون روشنايي و تاريكي، شكل همان جسمي را مي پذيرند كه بر آن واقع شده اند. حال اگر آيه به همان معناي «پوشش» ترجمه شود و سپس دليل بر صحت معناي دوم دلالت كند، در اين صورت معجزه اي از معجزات قرآن را از دست داده ايم.

سپس استاد شاطر مي گويد: بيم آن دارم كه اين حديث شريف درباره ما صدق كند كه فرمود: شما از سنت هاي پيشينيان وجب به وجب و ذراع به ذراع پيروي خواهيد كرد؛ حتي اگر به لانه سوسماري درآيند، شما نيز از آنان پيروي مي كنيد. گفتند: اي پيامبر خدا! مقصود شما يهود و نصاري هستند؟ فرمود: پس كيست؟!9