حنظله - یاران پیامبر (ص) در مدینه منوره نسخه متنی

حنظله

شب
عروسي است ، داماد از پيامبر اجازه خواسته كه جشن شب زفاف را برگزار كند ،
آنگاه به ميدان نبرد براي رزم با كفار حاضر شود.¹

عروس
«جميله» دختر سردسته منافقين مدينه (عبداللّه
بن اُبَيْ)² و
داماد «حنظله» پسر (ابوعامر)³ فاسقِ كافر است.

پدر
حنظله دشمني را تا بدانجا رسانده كه به مكه رفته و كفار قريش را براي جنگ با
پيامبر برانگيخته و همراه آنان براي جنگ با مسلمانان به مدينه آمده و اكنون
در سپاه آنانست.

و پدر
عروس هم از منافقيني است كه در فرصت هاي مناسب به پيامبر و يارانش ضربه زده و
اكنون به تفرقهافكني بين سپاه اسلام پرداخته و سيصد نفر⁴ از ياران پيامبر
را از جنگ با كفار منصرف و به شهر برگردانده
است.

پيامبر «ابن
ام مكتوم»⁵ را
براي اقامه نماز در مدينه به جاي خود گذاشت و با هزار تن
از مسلمانان به سوي اُحد،⁶ براي مقابله با كفار قريش
عزيمت نمود و به حنظله اجازه داد تا در مدينه بماند و پس از مراسم عروسي به
سپاه اسلام بپيوندد.

سكوت
سنگيني شهر مدينه را فراگرفته. همه ذهنها متوجه اُحد و جنگي است كه
فردا در آنجا آغاز خواهد شد.

در وجود
حنظله هم غوغايي بپاست; عشق حضور در جبهه و نبرد با كفار، در ركاب پيامبر
لحظهاي او را آرام نميگذارد. اما چه كند؟ چون چنين شبي را از قبل
براي جشن عروسي برگزيدهاند.

شب فرا رسيد و چادرِ
سياهش را همه جا پهن كرد، غوغاي روز هم فروكش كرد و شهر غرق
در بهت و سكوت شد، تنها خانهاي كه رفت و آمد
بيشتري داشت و شلوغ بود، خانه حنظله بود.

حنظله جسمش در ميان جمع، اما روحش در كنار پيامبر و يارانش بود. با
تمام شدن جشن، خانوادههاي عروس و داماد آنها را تنها
گذاشتند.

اين زوج جوان و با ايمان، رؤياي شيرين زندگي مشترك خود را آغاز
نمودند.

سحرگاهان نواي ملكوتي مؤذن نداي تكبير سر
داد.

حنظله و همسرش به نماز ايستادند.

خدا مي داند حنظله چه حالي داشت.

تا نمازش تمام شد، برخاست كه از همسرش خداحافظي كند و عازم ميدان نبرد
شود.⁷

اما جميله دامنش را چسبيد كه: كجا؟ لااقل بگذار صبح
شود!

حنظله در پاسخ به خواسته مشروع همسر جوانش تسليم شد. و دوباره در بستر
آرميد.

ساعاتي گذشت. ناگهان صداي فرياد كسي كه باقيماندههاي در شهر را
براي حضور در جبهه فراميخواند، سكوت را درهم شكست و حنظله را هم متوجه
خود كرد.⁸

حنظله بلند شد كه خود را آماده كند; همسرش هم آب آورد تا او غسل
كند.

هنوز يك طرف بدنش را بيشتر نشسته بود كه دوباره فريادِ درخواست كمك،
شيرازه افكارش را پاره كرد. صبرش لبريز شد و عنان طاقت از دست
بداد.

غسل را نيمه تمام گذاشت و با عجله لباس پوشيد و بسوي در شتافت. جميله
بيصبرانه پيراهنش را چسبيد و در حاليكه نفس در سينهاش حبس
شده بود و به سختي سخن ميگفت، با چشمان پر از اشك او را سوگند داد
كه:

حنظله! ... صبر كن، و فوراً بيرون دويد و چهار نفر از پيرمرداني را كه
بخاطر فرسودگي و مرض از شركت در جنگ معذور بودند، با خود به داخل خانه
آورد.⁹

حنظله با ديدن آنها، جا خورد و پرسيد:

جميله! چه ميكني؟، با اينها چكار
داري؟!

جميله گفت: خواستم آنها شاهد باشند كه تو همسر من هستي كه اگر طفلي
بدنيا آمد...

حنظله همه چيز را فهميد، از شرم سرش را پايين انداخت; آنها، در
حاليكه بياختيار قطرههاي اشك بر گونههايشان
ميغلتيد با نگاه يكديگر را وداع كردند.

حنظله با شتاب ميرفت اما جميله براي مدتي چون ميخِ به زمين
چسبيده، قدرت حركت نداشت و با نگاهش او را بدرقه
ميكرد.

وقتي حنظله از ديدهها پنهان شد جميله با دست اشك هاي صورتش را
پاك كرد و متوجه اطرافيان شد.

از او پرسيدند: اين چكاري بود كه تو كردي؟

او گفت:

ديشب در خواب ديدم: آسمان شكافته شد و حنظله وارد آن شد. سپس آن شكاف
بهم آمد. با خود گفتم حتماً اين نشانه شهادت اوست; پس بهتر است شاهد بگيرم تا
خداي نكرده بعداً اختلافي پيش نيايد.¹⁰

غم تنهايي و جدايي براي جميله بسيار سنگين بود و لحظهاي از ياد
همسرش غافل نميشد.

حنظله به ميدان جنگ رسيده بود.

پيامبر مشغول تنظيم صفوف لشكر اسلام بود.¹¹

ابوسفيان، سردسته كفار رجز ميخواند و مبارز
ميطلبيد.

حنظله كه براي ديدن چنين صحنهاي لحظهشماري ميكرد،
بيصبرانه بر او حمله بُرد و با شمير اسبش را زخمي كرد. اسب رم كرد،
ابوسفيان نقش زمين شد و فرياد برآورد: اي گروه قريش من ابوسفيانم، مرا
دريابيد.

حنظله بار ديگر يورش برد تا كارش را يكسره كند.¹²

با شنيدن صداي ابوسفيان يارانش به سوي او شتافتند. يكي از كفار نيزه
خود را در بدن حنظله نشاند.

حنظله با همين حال به سوي آن كافر شتافت و او را به درك واصل كرد.
ابوسفيان از اين فرصت استفاده كرد و در ميان سياهي لشكر، خود را پنهان
نمود.

خونريزي زياد، رمق از جان حنظله كشيد، او نقش زمين شد و جان به جان
آفرين تسليم كرد.

هنگامي كه حنظله شهيد شد، پيامبر به اصحاب
فرمود:

من ملائكه را ديدم كه بين زمين و آسمان با آبي زلال در ظرف هاي نقره
او را غسل ميدهند.¹³

يكي از ياران پيامبر گفت:

لحظه شهادت حنظله، من به جنازهاش نزديك شدم، ديدم قطراب آب از
موهاي سر و صورتش ميچكد.¹⁴ اما هر چه در آن اطراف نگاه كردم نشاني از آب
نيافتم. اين قصه را براي پيامبر بازگو
كردم.

پيامبر كسي را فرستاد سراغ همسرش و از او راجع به حنظله سؤال كرد.

همسرش جميله گفت: حنظله وقتي از خانه به ميدان جنگ ميرفت نگذاشت
غسلش تمام شود و با حال جنابت وارد ميدان نبرد شد.¹⁵

در
ميدان رزم بدن حنظله كنار پيكر حمزه و عبدالله بن حَجْش قرار گرفته
بود.¹⁶

ابوعامر پدر حنظله
هنگامي كه از كنارشان ميگذشت، نگاهي به بدن پسرش كرد و او را
خطاب نمود كه:

فرزندم اگر من بودم، تو را از همكاري با پيامبر برحذر
ميداشتم.

به خدا سوگند: تو فرزند خوبي براي پدرت بودي، در زندگي اخلاقي پسنديده
داشتي، در مرگت هم با بزرگان قومت كشته شدهاي، و اگر خدا جزاي خيري
بدهد تو نيز از آن بينصيب نخواهي بود.

هان مواظب باشيد. گرچه حنظله با من مخالف بود اما هرگز نبايد بدنش را
مُثله كنيد.¹⁷

پينوشتها:

1 ـ بنا به نقل علي بن ابراهيم، هنگامي
كه حنظله براي مراسم ازدواجش از پيامبر اجازه خواست، اين آيه نازل شد: «انما المؤمنون الذين آمنوا بالله و رسوله و اذا كانوا معه
علي امر جامع لم يذهبوا حتي يستأذنوك اولئك الذين يؤمنون بالله و رسوله و
فاذا استأذنوك لبعض شأنهم فأذن لمن شئت منهم واستغفر لهم اللّه ان اللّه غفور
رحيم». آيه 62 سوره نور، تفسير علي بن ابراهيم قمي، ج 2، ص
110.

2 ـ «عبدالله بن اُبَي» رئيس قبيله خزرج مدينه
بود. با آمدن پيامبر به مدينه، موقعيت اجتماعي خود را از دست داد و با نفاق
به دشمني با پيامبر برخاست. در قرآن مجيد آياتي در مذمت او وارد شده، الوافي
بالوفيات، ج 17، ص 11 و 12 چاپ بيروت.

3 ـ «ابوعامر» از افراد قبيله اوس
مدينه بود، در زمان جاهليت به راهب معروف بوده، و پس از ظهور اسلام به دشمني
با پيامبر پرداخت و به كفار مكه پيوست. پيامبر او را فاسق ناميد; زماني كه
مكه به دست مسلمانان فتح شد، ابوعامر به سرزمين روم گريخت و به هرقل پادشاه
آنجا پناهنده شد، و در سال 9 يا 10 هجري در حال كفر از دنيا رفت. اسدالغابه،
ج 2، ص 66 چاپ دارالشعب.

4 ـ الروض الانف، ج 3، ص 149 چاپ مكتبة
الكليات الأزهرية.

5 ـ سيره ابن هشام، ج 3، ص 64 چاپ مكتبة
العلميه، بيروت.

6 ـ «اُحُد» نام كوهي است كه در فاصله تقريباً
6 كيلومتري شهر مدينه است. و جنگ پيامبر با كفار مكه در سال سوم هجري در كنار
آن واقع شده و به همين مناسبت به جنگ اُحُد مشهور شده
است.

7 ـ مغازي واقدي، ج 1، ص 273 چاپ مؤسسه
اعلمي بيروت.

8 ـ الروض الانف، ج 3، ص 164 چاپ مكتبة
االكليات الازهرية.

9 ـ مغازي واقدي، ج 1، ص
273.

10 ـ همان مدرك، ج 1، ص
273.

11 ـ همان.

12 ـ همان.

13 ـ همان، ج 1، ص
274.

14 ـ همان، ج 1، ص 274.

15 ـ همان، ج 1، ص
274.

16 ـ انساب الاشراف، ج 1، ص 329
و 330. تحقيق دكتر محمد حميدالله. چاپ دارالمعارف مصر.

17 ـ
همان.