3 ـ پوشيدن دو جامه احرام - احرام نسخه متنی

3 ـ پوشيدن دو جامه احرام

سومين شرط از شرايط صحت اِحرام، پوشيدن دو جامه است پس از كندن لباسهاي
دوخته كه يكي را «ازار = لنگ» و ديگري را «رداء = عبا» مينامند.⁴⁴

محقق حلي در كتاب «شرايع» تحت عنوان «واجبات اِحرام»، سومين واجب از واجبات
احرام را «لبس ثوبي الإحرام = پوشيدن دو جامه احرام» دانسته و
مينويسد:

پوشيدن دو جامه مزبور واجب است و آنچه را كه در نماز پوشيدن آن جايز نيست،
در احرام هم جايز نميباشد. حال آيا پوشيدن حرير براي زنها جايز است؟ برخي از
فقها فتواي به صحت دادهاند; زيرا پوشيدن حرير در نماز براي زنان جايز
است.⁴⁵ ولي بعضي از آنها در احرام نهي نمودهاند و اين به احتياط نزديكتر
است.⁴⁶
محرم ميتواند بيش از دو جامه احرام بپوشد و نيز ميتواند
آنها را تعويض كند، امّا بهنگام طواف بهتر آن است در همان دو لباسي كه در حال احرام
پوشيده است، طواف خانه خدا را بجاي آورد.⁴⁷

شيخ مفيد در «باب صفة الإحرام» مينويسد:

«و يلبس ثوبي احرامه يأتزر باحد هما، و
يتوشحّ
⁴⁸ بالآخر، او يرتدي به»
.⁴⁹


و
محرم بايد دو جامه احرام را يكي به عنوان «اِزار» و ديگري را به عنوان «وشاح» يا
«ردا» بپوشد. جالب توجه اين كه شاگرد برجسته و پرآوازه شيخ مفيد ـ ره ـ ; يعني شيخ
الطائفه ابوجعفر طوسي اعلىالله مقامه ـ عين عبارت استاد خويش را بدون كم و
زياد در كتاب «النهايه...» خود آورده است.⁵⁰

آنگاه شيخ مفيد بهترين و شايستهترين لباس را جهت احرام، جامهاي
ميداند كه از پنبه و يا كتاب سفيد بافته شده باشد.⁵¹

و
شيخ صدوق بهترين اوقات را براي احرام، موقع ظهر و پس از فراغت از نماز ظهر دانسته و
سپس مينويسد: «سزاوارتر آن است كه احرام پس از نماز واجب انجام پذيرد، ولي در
صورت عدم امكان، شش ركعت نماز مستحبي بخواند و سپس محرم گردد. و اگر نتوانست تنها
به دو ركعت بسنده كند; بدين ترتيب كه در ركعت اوّل پس از حمد، سوره «قُلْ هُوَالله اَحَد» بخواند، و در ركعت دوّم
بعد از خواندن سوره مباركه حمد، سوره «قُلْ يا
اَيُّهَا الكافرون» را قرائت كند.⁵²

فقيه عالي مقام مرحوم «شيخ محمد حسن
نجفي» ، صاحب جواهر، پس از بررسي مجموعه «نصوص و فتاوي» در زمينه
پوشيدن لباس احرام، اينچنين استنباط ميكند:

«موقع و محل پوشيدن دو جامه احرام پيش
از عقد و تحقق احرام ميباشد، بلكه اين پوشش از جمله مقدماتي است كه بوسيله
آن، براي «احرام» آمادگي ايجاد ميگردد.

البته به نحوي كه در حال «قصد و عقد احرام» پوشيدن دو جامه احرام حاصل
شده باشد. و در كلمات فقها نيز اين مطلب مفهوم است كه معمولاً
ميگويند:

«اذا اراد
الإحرام وجب عليه نزع ثيابه و لبس ثوبي الإحرام...»⁵³

«آنگاه كه «حاجي» يا «معتمر» قصد و
اراده احرام نمود، واجب است لباس (معمولي و دوخته) خويش را بيرون آورده و دو جامه
احرام بپوشد...»⁵⁴


وي در ادامه تحقيق دقيق فوق
مينويسد:

«... در حال احرام بقاء و استدامه پوشش
لباس احرام واجب نيست; زيرا همانطور كه صاحب مدارك بر اساس قطع فتوا داده است: همان
صدق امتثال امر به طبيعت بر تن كردن دو جامه احرام، كافي است...»⁵⁵

از آنچه كه از خامه توانا و محققانه اين فقيه سترگ
برميآيد:

پوشيدن دو جامه احرام از مقدمات و زمينههاي «احرام»
بشمار ميآيد و در ماهيّت تحقق آن هيچگونه دخالتي ندارد; و به عبارت ديگر، بر
تن كردن لباس احرام از جمله چيزهايي است كه تهيّؤ و آمادگي را جهت داخل شدن
«حاجي معتمر» در محدوده احرام
شرعي (كه به مجرد آن اوامر و منهياتي متوجه وي ميگردد)، ايجاد
مينمايد.

و
به گمان ما استنباط «صاحب جواهر» همان است كه فقيه عظيم الشأن و نامآور
معاصر، حضرت امام خميني ره ـ بدان توجهي ظريف و پژوهشگرانه
نمودهاند.

مغفورٌ له در نخستين مسأله از مسايل 27 گانه سوّمين واجب از واجبات
احرام⁵⁶
مينويسند:

در ميان آرا، رأي نيرومند و متين اين است كه: پوشيدن دو جامه احرام، در تحقق
احرام شرط نيست، بلكه خود واجبي است تعبدي (و مستقل)...»⁵⁷

و
به دنبال همين مسأله ميگويند: «كيفيت خاصي در بر تن كردن دو جامه احرام
اعتبار ندارد. و احتياط آن است آنها به طريق معمول و مألوف پوشيده
شوند...»⁵⁸


آنگاه در طي مسايل همين باب، به سه نكته مهم ذيل عنايت
ميكنند:

1
ـ براي زنان پوشيدن دو جامه احرام واجب نيست، بلكه براي آنها جايز است كه در همان
لباسهاي دوخته خود، مُحرم گردند.

2
ـ اگر از روي علم و عمد بهنگام اراده احرام، لباس دوخته بپوشد و يا دو جامه اِحرام
را به تن نكند، نافرماني و معصيت پروردگار را كرده، لكن اِحرام وي بطور صحيح تحقق
يافته است. و اگر در اين زمينه در واقع معذور بوده، گناهي هم مرتكب نشده
است.

3
ـ در احرام، طهارت از «حدث اصغر» و «حدث اكبر» شرط نيست.

بنابر اين انسان ميتواند در حال جنابت، حيض و نفاس، محرم
شود.⁵⁹



فضل، آداب و اسرار تشريع احرام
و تلبيه در روايات:

1 ـ
رسول اكرم ـ ص ـ فرمود:

«كسي كه در احرام خويش بر اساس ايمان و
حضور قلب هفتاد مرتبه لبيك بگويد، من خداوند را گواه ميگيرم كه هزاران هزار
فرشته براي او براتِ از آتش و برات از نفاق را به ارمغان آورند».⁶⁰


2 ـ
رسول گرامي اسلام فرمود:

«خداوند تبارك و تعالي از هر چيز چهار
تا برگزيد: از ملائكه; جبرائيل، ميكائيل، اسرافيل و ملك الموت (عزرائيل) ـ عليهم
السلام ـ را اختيار فرمود. و از انبياء 4 نفر را: ابراهيم ـ ع ـ ، و داود ـ ع ـ ، و
موسي ع ـ و من ـ ص ـ و از بيوتات 4 خانه را برگزيد».

پس اين آيه شريفه را قرائت
فرمود:

«اِنَّ
اللهَ اصْطَفي آدَمَ وَ نُوحاً و آلَ اِبراهيم وَآلَ عِمرانَعلي
العَالَمين».⁶¹

و برگزيد از شهرها چهار شهر را، خداوند
ميفرمايد:

«وَالتّينَ
و الزَّيْتُون، وَ طُورِ سِينينَ، و هذا البلد الأمين».⁶²


مراد از «تين» در آيه شريفه فوق، شهر مدينه است و «زيتون»، بيت المقدس، و
«طور سينين»، كوفه و «هذا البلد الأمين»، مكّه. و از زنها 4 نفر را اختيار فرمود:
مريم، آسيه، خديجه و فاطمه ـ عليهن السلام ـ و از «حـج» 4 چيز را برگزيد: «الثَج،
العَج، الاحرام و الطواف». اما «ثجّ» عبارت از نحر و قرباني است و «عـجّ» يعني ضجّه
و فرياد مردم به تلبيه. و از ماههاي سال، 4 ماه را اختيار كرد:

«رجب،
شوال، ذوالقعده و ذوالحجّه». و برگزيد از روزها، 4 روز را: روز جمعه، روز
ترويه⁶³ ، و روز نحر (عيد قربان).⁶⁴

3 ـ
امام اميرالمؤمنين علي ع ـ فرمود:

«كسي نيست كه «تلبيه» بگويد، مگر اينكه
آنچه كه در طرف راست و چپ او قرار دارند، تا آخرين مقطع و نقطه خاك، (همآواي
او) تلبيه بگويند، و دو ملك خطاب به وي مي گويند: بشارت باد تو را اي بنده خدا و
پروردگار بندهاي را بشارت نميدهد مگر به بهشت».⁶⁵


4 ـ از
امام صادق ـ ع ـ سؤال شد: «آيا رسول خدا ـ ص ـ در شب محرِم مىشدند و يا در
روز؟ حضرت پاسخ فرمود: در روز; حلبي ميگويد: پرسيدم: در چه ساعتي؟ پاسخ
فرمود: در وقت نماز ظهر. باز سؤال كردم: رأي شما درباره احرام ما چيست؟ (يعني در
روز يا شب و در چه ساعتي محرم گرديم؟) حضرت جواب داد: براي شما فرقي
ندارد...»⁶⁶


5 ـ از
امام صادق ـ ع ـ سؤال شد: آيا براي كسي كه جهت «عمره تمتع» محرم شده است، آشكار
ساختن «تلبيه» جايز است؟ امام پاسخ فرمود: آري; زيرا رسول اكرم ـ ص ـ پس از احرام
تلبيه را (آشكارا) ميگفت، بدينجهت كه مردم چگونگي تلبيه را نميدانستند
و آنحضرت دوست داشت تا كيفيت تلبيه را به ايشان بياموزد.⁶⁷

6 ـ از
امام علي بن موسي الرضا ـ ع ـ منقول است:

«براي اين «احرام» بر مردم واجب شده
است تا پيش از دخول در حرم خدا خشوع يابند، و براي اين كه از اشغال به امور دنيا و
زينتها و لذّتهاي آن باز ايستند; علاوه بر اين، در احرام تعظيم خداوند و
بزرگداشت خانه او و ذلّت نفس انساني است، آنگاه كه اراده كرده است به سوي خداي
تعالي گام بردارد».⁶⁸
ادامه
دارد