1 ـ محل استراحت رسول خدا ـ ص ـ پس از نبرد احد در دامنه جنوبي كوه احد و حدود يك كيلومتري شمال شرقي مقابر شهداي احد و يكصد متري شمال «مسجد الفسح» شكافي قرار دارد كه گويند: رسول خدا ـ ص ـ هنگامي كه مجروح شده بودند، به وسيله حضرت علي ـ ع ـ در اين شكاف مخفي شدند. اين شكاف كه بصورت غاري بسيار كوچك است، حدود 3 متر ارتفاع، يك متر عرض و به اندازه قامت يك انسان خوابيده طول دارد كه يك نفر مي تواند تمام بدن خود را به راحتي در آن جاي دهد و حتي پنج نفر نيز به راحتي مي توانند در آن بنشينند. اين شكاف تقريباً در ارتفاع پنجاه متري از سطح زمين در دامنه كوه احد قرار دارد. در سمت شرقي اين غار محله كوچكي است كه مردمي در نهايت فقر در آن بسر مي برند. 2 ـ قبه هـارون در بالاي كوه احد مكان مقدسي قرار داشته كه از دير باز مورد بازديد سيّاحان و زائران بوده است اين مكان كه به «قبه هارون» معروف است، گفته مي شود قبر هارون نبي برادر موسي مي باشد. به روايت ابن شبه پيامبر ـ ص ـ فرمودند: «موسي و هارون براي حج يا عمره حركت كردند، هنگامي كه به مدينه وارد شدند از يهود ترسيده، در كوه احد فرود آمدند; در حالي كه هارون مريض بود، موسي براي برادرش در اُحُد قبري حفر كرده و به او گفت: داخل قبر شو كه تو مرده اي، پس هارون داخل شد. در اين حال بود كه، خداوند جان او را گرفت و موسي نيز بر او خاك ريخت.33 قبه هارون بر بالاي كوه احد بصورت سنگ هاي انباشته شده اي در ابعاد 5/1×1 متر و به ارتفاع 5/1 متر مي باشد. دست يابي به آن بسيار سخت است; چرا كه در بالاترين نقطه كوه قرار دارد. البته بـعـضـي از مـردم سـنگ هايي به عنوان علامت در سمت راست و چپ مسير قرار داده اند كه صعود را آسانتر مي سازد. در نزديكي اين قبه در جنوب غربي و شمال آن دو كتيبه به خط كوفي وجود دارد كه از بين رفته و جز نام خدا و محمد رسول الله ـ ص ـ چيزي از آن خوانا نيست. در پايين اين كتيبه ها بعدها دو تاريخ; يكي سال 993 هـ . و به نام «محمد علي جرسخاني» و ديگري سال 1343 هـ . ق. حك شده است.34بعضي نيز در وجود قبر هارون برادر موسي در اين مكان شك كرده و گفته اند كه شخصي به نام هارون در اين مكان بوده و مردم پنداشته اند برادر موسي بوده است.353 ـ مهاريس در بالاي كوه احد شكاف ها و صخره هايي است كه در داخل آن آب باران جمع شده و مورد استفاده قرار مي گيرد. اين مهاريس و صخور بسيار فراوان هستند و آب باران جمع شده در داخل آن بسيار گوارا و شيرين مي باشد. همانگونه كه قبلاً ذكر گرديد هنگامي كه رسول خدا ـ ص ـ در جنگ احد مجروح شده و در شكاف مذكور در كوه احد و يا در مكان مسجد الفسح به استراحت پرداختند; علي ـ ع ـ از اين مهاريس به وسيله پوستي، آب آورده و پيامبر ـ ص ـ چون بوي بدي داشت نتوانستند بياشامند لذا زخم خود را شستند. در روايت ديگري آمده است كه علي ـ ع ـ از اين آب بر دستان فاطمه ـ س ـ مي ريخت و فاطمه ـ س ـ زخم پدر مي شست ولي خون بند نمي آمد، لذا قطعه حصيري سوزانيده و بر زخم گذاشت.364 ـ مدفن و مزار شهداي احد پيامبر ـ ص ـ فرمودند: «شهدا را با همان بدن و لباس خونين در منطقه درگيري مدفون سازيد». و سپس عموي بزرگوار خود را به همراه برادرزاده او عبدالله بن جحش يا مصعب بن عمير به خاك سپردند و هر يك از شهدا را همراه ديگري به تناسب هاي مختلف; از جمله ميزان حفظ قرآن، پيمان اخوت و... در يك قبر با فاصله اندكي از قبر حمزه مدفون ساختند.37 ابن شبه گويد: «در سال 43 هجري بر قبور عمرو بن جموح و عبدالله بن عمرو بن حزام كه هر دو در يك قبر دفن شده بودند، سيلي وارد شد; لذا آنان را به مكان كنوني منتقل ساختند». وي همچنين گفته است: «جنازه اين دو شهيد تازه بود، گويي ديروز مرده بودند، يكي از آن دو كه مجروح بود، دستش را بر روي زخم خود قرار داده و به اين حالت مدفون گشته بود وقتي دست او را از زخم برداشتند خون فوران زد، لذا فوراً او را به همان حال برگردادند».38 اين سيل به قبر حضرت حمزه ـ س ـ نيز آسيب وارد ساخت و نزديك بود بدن مبارك ايشان نمايان شود; لذا جنازه حضرت حمزه و عبدالله بن جحش را خارج ساخته و كمي آن طرف تر، جايي كه اكنون محل قبر آنهاست مدفون ساختند. در دوران سعودي قبه و مسجد ساخته شده در دوره عثماني بر فراز قبر حضرت حمزه ـ س ـ تخريب و يك چهار ديواري بر گِرد آن كشيده شد. مكان كنوني قبر حضرت حمزه ـ س ـ و عبداللّه بن جحش حدود پنجاه متر جلوتر از ساير شهدا قرار دارد. هم اينك زائران آن سلحشوران اسلام، از زيارت نزديك آنها محرومند و به ناچار پشت درهاي بسته خاطره آن فداكاران را پاس مي دارند. نرده هاي آهنيني كه در ديواره جنوبي كار گذاشته شده، قبلاً گرداگرد قبور ائمه بقيع بوده است كه به اين مكان منتقل ساخته اند. محل دفن شهداي احد، حدود صد متري شمال جبل الرماة و يك كيلومتري كوه احد مي باشد. 5 ـ مسجد حمزه سيدالشهداء ـ س ـ هنگامي كه حضرت حمزه به شهادت رسيد، به دستور رسول خدا ـ ص ـ همراه عبدالله بن جحش در مكاني نزديك قبور كنوني آنان مدفون شدند. در دوران مروان خليفه اموي، اين دو قبر بر اثر سيلي دچار آسيب شده و نزديك بود بدن هاي مبارك آنها كشف شود، لذا به دستور وي جنازه حمزه ـ س ـ و عبداللّه را به مكان ديگري كه محل امروزين مقبره آنها است منتقل ساخته و سپس مسجدي بر فراز آن ساخته شد كه به مسجد حمزه سيدالشهدا معروف گشت. اين مسجد به مرور زمان رو به تخريب رفت. در سال 570 هجري مادر الناصرلدين اللّه، خليفه عباسي، بناي محكمي به جاي آن ساخت و بر آن، گنبد و دري از آهن قرار داد. سلطان اشرف قايتباي به سال 893 آن را ترميم نمود و چاهي در كنار آن حفر كرد. در داخل مسجد، قبر حضرت حمزه ـ س ـ در ميان تابوت و ضريحي بود كه با پوششي از مرقد رسول خدا ـ ص ـ آن را پوشانيده بودند. در دوران عثماني بناي اين مسجد بطور زيبايي ترميم و تجديد گرديد.39 در دوران خلافت سعودي بنابر آنچه كه يكي از مؤلفين وابسته به حكومت سعودي، بطور علني ذكر مي كند اين كه چون زوّار اين مسجد را مسح و لمس نموده و هدايا و نذورات مي دادند، لذا مسؤولين نيز آن را تخريب ساخته و ديوار آن را با زمين مساوي كردند. چون قبور شهدا مكشوف شد و نياز به حفط آن بود حكومت سعودي به سال 1382 هـ . ديواري بر گرد قبور شهداي احد كشيده و آن را محصور ساخت.40 در اين حال توسط حكومت سعودي مسجد زيبا و مستحكمي در سمت شرقي مزار شهداي احد و حدود 50 متري آن به نام «مسجد حمزه» ساخته شد كه داراي يك مناره مي باشد. در عرف عام، اين مسجد به مسجد احد يا مسجد علي ـ ع ـ نيز معروف است و شايد حضرت علي ـ ع ـ در اين نقطه عليه مشركين در نبرد احد مي جنگيده اند.
لطفا منتظر باشید ...
