آگاهيم كه منابع متفق اند بر اين كه رسول خدا ـ ص ـ پنجاه نفر را بر روي كوه رمات گمارد تا مراقب حمله دشمن از پشت سر به مسلمانان باشند. آنچه بايد روشن شود اين است كه دقيقاً اين افراد بايد مراقب كدام «مسير» يا به اصطلاح تاريخي «مضيق» باشند. يك اشتباه عمومي در ميان شماري از راهنمايان زائران و احيانا برخي از نويسندگان وجود دارد و آن اين كه محل عبور سپاه خالد را كه از پشت بر مسلمانان تاخت، شعب موجود در دل كوه احد; يعني برابر مقبرة الشهدا در دل كوه احد مي داند; به عنوان مثال ميرزا محمد مهندس در جزوه مختصري كه با عنوان «الوجيزة في تعريف المدينه» نوشته، چنين اظهار كرده است. او پس از اشاره به شعب مي گويد: «اين همان دره اي است كه در روز جنگ احد حضرت رسول الله ـ ص ـ به كمان داران سپرده بودند تا آن را محافظت نمايند، آنها به طمع غنيمت از اين محل رفتند و مخالفين اين دره را گرفته و شكست بر لشكر اسلام وارد كردند.17 اين نظر يكسره بر باطل است، هم به دلايلي كه گذشت هم به دلايلي كه خواهيم گفت. محلي كه مسلمانان انتخاب كرده بودند، در ناحيه شمال، تا آنجا كه به كوه احد مربوط مي شد امنيت داشت; زيرا در دل كوه احد و حتي آن شعب مورد بحث منفذي به خارج از آن نبود. سمت چپ آنها (قسمت شرق)، حد فاصل كوه رمات و اُحد مشكل امنيت داشت. پيامبر خدا ـ ص ـ براي آن كه كاملا از پشت سر امنيت داشته باشد، شماري از سربازان را بر تپه رمات نهاد تا مراقب هجوم ناگهاني سپاه شرك از آن ناحيه باشند. اين تأمين دو دليل داشت; يكي جلوگيري از حمله دشمن از پشت سر به سپاه اسلام، و ديگر دستبرد آنها به قرارگاه مسلمانان كه در مدخل شعب قرار داشت و تداركات مسلمانان در آن بود. بنابراين پيامبر ـ ص ـ تصميم گرفت نيرويي پنجاه نفره از تيراندازان را بر بالاي رمات قرار دهد تا كنترل حد فاصل ميان احد و رمات را كه منتهي به قرارگاه مسلمانان مي شد در دست بگيرند. اكنون پرسش اين است كه اين نيرو مي بايست كدام منطقه را حفاظت مي كرد و با تيراندازي خود مانع از نفوذ دشمن از كدام سو مي شد؟ چنين مي نمايد كسي كه بر روي جبل رمات ايستاده بايد مراقب جنوب خود باشد چون در شمال كه احد بوده و مسدود است. بنابراين دشمن ممكن است از جنوب غربي رمات، (محل استقرار سپاه مشرك) به شرق حركت كرده كوه رمات را دور بزند و از شرق به غرب از حد فاصل احد و رمات بگذرد و از پشت به قرارگاه و خود سپاه مسلمانان حمله كند. اين محدوده ديد تيراندازان روي كوه رمات است. در اين صورت قابل تصور نيست كه تيراندازان روي جبل رمات مراقب حمله از ناحيه ديگري باشند. اين را نيز بايد در نظر داشت كه تير يك تيرانداز تا چند متر مي رود و از چه فاصله اي كه رها شود بر بدن دشمن يا اسب دشمن كارگر است. اين فاصله در دورترين نقطه خود نمي تواند از دويست تا سيصد متر آن سوتر باشد. اين را نيز بايد بررسي كرد كه سربازي كه روي رمات ايستاده، ميدان نبرد به طور دقيق در كدام زاويه او است. از آنجا كه محل درگيري در سمت غرب رمات بوده، بديهي است او بايد توجه به مسير حركت گروهي از سربازان دشمن داشته باشد كه ممكن است از غرب به سوي شرق و سپس از شمال حركت كرده و از مضيق ميان رمات و اُحد بگذرند و بر قرارگاه و يا سپاه مسلمانان يورش برند. در اين صورت مسير حمله خالد و همراهانش از جنوب رمات، دور زدن آن و حمله به قرارگاه و لشكر مسلمانان از مضيق ـ يعني حد فاصل احد و رمات ـ بوده است. اگر اين نظر درست باشد آنچه برخي گمان كرده اند كه سواران دشمن احد را دور زده اند نادرست مي نمايد. آقاي نجفي، كه برخلاف قسمت هاي ديگر، تشريح ميدان جنگ و حركت سواران دشمن را در منابع پي جويي نكرده، نوشته است: «... و يكباره خالد بن وليد با عده اي از سواران فرصت را مغتنم دانسته، به عقيده حقير، با دور زدن كوه احد از سمت شرقي دامنه احد به طرف رمات حمله ور شد و بر تپه بدون محافظ مسلط گرديد و از آنجا حمله نيزه داران قريش مسلمانان را در ميدان به خاك و خون كشانيد.»18 اين تمامي مطلبي است كه ايشان در تشريح مسير حركت سواران قريش نوشته اند. زماني كه خالد با سپاهش بر سر مسلمانان تاخت، مسلمانان آمادگي دفاع نداشتند. نظمشان در هم ريخته، بسياري سلاح را بر زمين گذاشته و به جمع آوري غنائم مشغول بودند. با حمله دشمن آنان سراسيمه بدين سوي و آن سوي رفته بر روي هم شمشير كشيدند. روشن بود كه مسلمانان شكست خورده اند. بسياري به سوي احد گريختند و برخي نيز به هر سوي كه توانستند فرار كردند. رسول خدا ـ ص ـ همراه چند تن از ياران پس از درگيري سخت، خود را به سمت شِعْب احد كه مدخل آن قرارگاه بود كشاندند. آنان اندكي به درون شعب رفته و آنگاه بر بالاي كوه احد (سمت راست شعب) روان گشتند و در سايه غاري كوچك نشستند. براي نشان دادن درستي آنچه گذشت، شواهد چندي در منابع تاريخي وجود دارد كه در اينجا ارائه مي كنيم. اين شواهد در مقام بيان اين نكته است كه ميدان جنگ در سمت غربي كوه رمات بوده و پس از آغاز فاجعه، درگيري به سمت شعب احد كشيده شده و حضرت با رفتن به داخل شعب و بالا رفتن از كوه، از شرّ مشركان امان يافته است.
لطفا منتظر باشید ...
