از نكات دوست داشتني براي علاقه مندان به مباحث حرمين شريفين، آشنايي با پيشينه مسجدالنبي و مسجدالحرام و حدّ و حدود آنها و تاريخچه بنا و تعميرات و تحوّلات آنهاست.كتاب «نزهة الناظرين» نگارش سيد جعفربن سيد اسماعيل المدني البرزنجي (1250 - 1317 هـ . ق.) يكي از اينگونه كتاب هاست كه به تاريخچه حرم مطهّر نبوي و مسجد پيامبر و بنا و توسعه آن و كيفيت قبر و ضريح آن حضرت و مسائل جنبي آن پرداخته است. مؤلف از قضات مدينه منوّره و از محقّقان تاريخ و ادبيات بوده كه در مدينه به مقام افتاء طبق مذهب شافعي نيز دست يافته بود.وقتي سلطان عبدالمجيد مسجدالنبي را تعمير و بازسازي كرد، از مؤلف خواست تا تاريخي سودمند، جامع و متقن كه مشتمل بر بناي مسجد و تعيين حدود آن و مشخّصات منبر و محراب ها و توسعه ها و اضافات بعدي و فضايل مدينه و زيارت قبر رسول خدا و... باشد، بنگارد.وي نيز در امتثال خواسته سلطان، دست به تحقيق و نگارش زد و اين كتاب را در يك مقدّمه، پنج فصل و يك خاتمه نگاشت. كتاب، مطالب خواندني دارد كه در اين مقاله نمونه هايي از نكات دلنشين و مباحثي كه كمتر مطرح شده است، از آن كتاب ترجمه شده است.اميد آنكه براي شما نيز سودمند و جالب باشد.