نتيجه - محدثان و علمای امامی ری (تا پایان قرن چهارم) نسخه متنی

نتيجه

به نظر مي‌رسد فضاي مناسبي كه در فاصله زماني براندازي امويان و روي كار آمدن عباسيان، به قيام زيد بن علي (ع) و در پي آن، قيام فرزندش يحيي در خراسان و حمايت گسترده ايرانيان از آنها (از جمله شركت مردماني از ري در قيام زيد)، تبليغات وسيع داعيان عباسي در فراخواني به پيروي از آل محمد (صلي الله عليه و آله) و نهايتاً قيامهاي شيعي، همچون قيام عبدالله بن معاويه، زمينه ‌بسيار مساعدي را براي گسترش تشيع در ايران فراهم مي‌آورد. ري نيز از اين قاعده مستثنا نبود و ارتباط و پيوند اهالي ري با ائمه اماميه (ع) كه در آن زمان امام باقر (عليه السلام) با وجود يك صحابي رازي ايجاد گرديده بود، در سطح وسيعتري ادامه يافت و در زمان امام صادق (عليه السلام) تعداد صحابيان رازي به ده تن رسيد كه نشان از نفوذ تشيع در اين شهر و پيدايش زمينه نشر افكار اماميه دارد.

گزارشي از وجود حاكمي شيعي مذهب در ري در عصر امام كاظم (عليه السلام) كه شيعيان آن حضرت را تحت حمايت خود داشته است. در كتاب «قضا، حقوق المؤمنين»، تأليف قرن ششم هجري وجود دارد. هر چند در اين كتاب، نام اين حاكم ذكر نگرديده؛ ولي در صورت صحت خبر، وجود چنين شخصي در رأس حكومت شهر ري، مي‌توانسته به پيشرفت فزاينده تشيع در اين شهر، بسيار كمك كند و موقعيت مطلوبي را براي شيعيان فراهم آورد.

مجموعاً پنج نفر از صحابيان امام كاظم (عليه السلام)، رازي هستند كه با توجه به محدوديت‌ها و فضاي بسته ‌ سياسي زمان و نوپايي نهال تشيع در ري، منطقي به نظر مي‌رسد. با ورود امام رضا (عليه السلام) ‌به ايران و تصدي ولايتعهدي مأمون و حمايت آشكار مأمون از عقايد معتزلي و شيعي، تشيع در تمامي مناطق ايران رشد و گسترش يافت. وجود يازده صحابي رازي در جمع اصحاب امام رضا (عليه السلام)، زمينه ‌ مساعدي را براي نشر احاديث آن امام در ري فراهم ساخت و ارتباط اين شهر را با الائمه (عليهم السلام)، به اوج خود رسانيد.

در ميان اصحاب جواد الائمه (عليه السلام) به نُه صحابي رازي بر مي‌خوريم. پيوستگي ارتباطات اهل ري با ائمه (عليهم السلام) در زمان امام هادي (عليه السلام) به عمق يافتن اعتقادات شيعيان ري و استواري تشيع اماميه در اين شهر انجاميد. از بين صحابيان امام هادي (عليه السلام)، ده نفر رازي هستند كه با احتساب عبدالعظيم حسني (كه پناهنده شدن وي به اين شهر، خود نشان از وجود ياراني وفادار به او و همچنين پايگاه قابل اعتماد شيعيان در اين شهر دارد) به يازده نفر مي‌رسد. وجود يكي از نواب و وكلاي مورد وثوق امام هادي (عليه اسلام)‌ در ري، خود دليلي بر اين مدعاست.

در زمان امام عسكري (عليه السلام) كه به واسطه گسترش تشيع در جهان اسلام، امام شديداً تحت نظر بودند ( و حتي معتمد عباسي سعي داشت با كشتن فرزندي كه قرار بود براي امام به دنيا بيايد، ريشه امامت را خشك‌ كند) تعداد صحابيان رازي امام به شش نفر مي‌رسد. در زمان غيبت صغراي امام زمان (عليه السلام) نيز دو تن كه يكي از نواب و وكلاي امام زمان است (با نام محمد بن جعفر اسدي) و ديگري از مكاتبه كنندگان با امام ( با نام مخلد بن موسي رازي) ارتباط مستقيمي با ناحيه مقدسه داشته‌اند.

در مجموع، شهر ري با احتساب 44 صحابي، بعد از شهر قم با حدود140 صحابي بالاترين ارتباط و پيوند را با ائمه اماميه (عليهم السلام)‌در سرزمين‌هاي شرقي خلافت داراست. شايد بتوان گفت كه علت اصلي نسبتهاي ناصبي‌گري و افراطي‌گري كه به مردمان ري در قرون مورد بحث داده مي‌شود، نزديكي اين شهر به قم (پايگاه تشيع) بوده است؛ چرا كه در كنار مركز جهان تشيع در قرن سوم، وجود شهري كه مردم آن غالباً سني مذهب بوده‌اند، بيشتر نمود داشته تا شهرهاي بزرگ ديگر كه از مركز تشيع، دور بوده‌اند. اما از لحاظ روند تكوين و گسترش تشيع اماميه در شهر ري، با تكيه بر شمار محدّثان در قرون يك، دو، سه و چهار، بايد گفت: در قرن اوّل هجري، هيچ نشاني از تشيع در ري وجود ندارد؛ اما از مجموع 88 نفر محدّثان و صحابيان اهل ري، سي نفر (09/34 درصد) متعلق به قرن دوم هجري، 31 نفر (22/35 درصد) متعلق به قرن سوم هجري و 25 نفر (40/28 درصد) متعلق به قرن چهارم هجري هستند.

از لحاظ ميزان اعتبار عقيدتي و علمي و التزام محدثان و عالمان قمي به مذهب اماميه، در قرون مذكور، وضعيت بدين قرار است: از مجموع 88 محدّث، شانزده نفر ثقه (18/18 درصد)، پانزده نفر حسن (04/17 درصد)، يك نفر امامي ممدوح (13/1 درصد)، پنج نفر ممدوح (68/5 درصد)، دو نفر شيخ الاماميه (27/2 درصد)، يك نفر متقي و نيك (13/1 درصد)، يك نفر فقيه و فاضل و عالم (13/1 درصد)، هفت نفر امامي و مجهول (95/7 درصد)، نوزده نفر مجهول (59/21 درصد)، پنج نفر ضعيف (68/5 درصد)، چهار نفر مهمل (54/4 درصد)، دو نفر غالي( 27/2 درصد)، يك نفر مضطرب الامر (13/1 درصد)، يك نفر رافضي (13/1 درصد)، يك نفر كاذب (13/1 درصد).

1 ـ نقل از فصلنامه‌ي حديث، شماره‌ي 6.

- پي‌نوشت‌هاي مقاله دليل حجم زياد آن، ذکر نگرديد ولي در دفتر فصلنامه محفوظ است.