1) حجرالأسود، به ركن عراقي منصوب است. كسي كه ميانه بالاست به سهولت او [آن ]را ميبوسد، براي اين كه از زمين به اندازه 6 وجب بلند است و در اين اوقات، اطراف حجرالأسود را به طلا محكم كردهاند1 و نظر كردن [به] آن موجب سرور و بهجت است.(صص 5-4) 2) باب هاي مسجد سي و نه است. در سمت بابالزيارة كه غربي خانه كعبه است، هفت در دارد و در سمت باب ابراهيم كه جنوب خانه كعبه است چهار در دارد، و در سمت بابالصفا كه شرقي خانه كعبه است هفده در است، و در سمت بابالسلام كه شمالي خانه كعبه است يازده در است. (ص6) 3) ستون هاي مسجد; مجموع ميل هاي سنگي كه طاق ها را بربالاي آن بنا كردهاند پانصد عدد است و از جمله آن پانصد ميل، يكصد و بيست و پنج آن سنگ كوچك، مثل آجرِ تراش كرده بربالاي آن كار كردهاند، و سيصد و هفتاد و پنج آن ستون يكپارچه است كه از سنگ سفيد است و بلندي هر يك تقريباً سه ذرع و نيم است. (ص 6) 4) چاه زمزم برطرف غربي كعبه است و چهل گز عمق دارد و دور سرش يازده گز است و بر سرش قبّه ساختهاند، ودو درخت مربع از چوب ساج گذرانيده و بر هر يك جهت آب ميتوان كشيد و آب آن شور است و اكنون در مكه آب روان است. مردم آنجا اكثر سياه چهرهاند و به تجارت مشغول و بر مذاهب مختلفه عمل ميكنند. (ص 6) 5) طوافگاه; صحن مسجدالحرام طوافگاه حجاج بود، چون خانه كعبه در ميان الصحن است و آن كه در جامعهاي بلاد در ميان صحن عمارتي سازند جهت مناسبت با مسجدالحرام و كعبه باشد. اكنون طول طوافگاه سيصد و هفتاد گز است در سيصد وپانزده گز. در بيرون مسجد يكهزار و پانصد و هشتاد گز. در حوالي آن خانقاه و مدارس وابواب البّربسيار است; از جمله زاهد خمارتاش عمادي قزويني جهت قزاونه2 خانقاهي ساخت و سيهزار دينار به حكام مكه داده تا اجازت دادند كه پنجره به مسجدالحرام گشود. و خانه به دار محمد بن يوسف منسوب بوده و مولد رسول الله آنجا اتفاق افتاده، به طرف مسجدالحرام است وخيزران والده هارون الرشيد آن را با مسجد ساخت; يعني ولادتخانه حضرت محمد ـ ص ـ در كوچه[اي ]كه مشهور به شعب أبوطالب بود; همان خانه برحسب ميراث به حضرت رسول منتقل شد (!) حضرت آن خانه را داخل سراي خود كردند و بيضا ميناميدند، بعدها هارونالرشيد آن خانه را خريده داخل مسجد نمود. (صص8-7) 6) جبل ابوقبيس; كوهي است نزديك مكه، تسميه شده به اسم مردي از قبيله مذحج كه اسمش أبوقبيس بود، به جهت اين كه اول كسي كه در آن كوه بنا گذاشته همين مرد است. به سند معتبر منقول است كه چون آدم و حوّا ـعليهماالسلام ـ وفات يافتند هردو در غار ابو قبيس مدفون شدند و به اين معنا اخبار متعدّده معتبره وارد شده كه مدفن حوّا نزد آدم است، ولي آنچه در السنه معروف است كه مدفن حوا در قصبه جدّه ميباشد، ابداً در اين خصوص خبر به نظر نرسيده، اين از باب: «رُبّ مشهور لا أصلَ له» است و نوح ـعليهالسلام ـ در طوفان، استخوان آدم را از كوه ابوقبيس بيرون آورده در نجف الأشرف دفن نمود3 و اين غار را كه آدم و حوّا در آن مدفونند «غار الكنز» ميگويند. (ص 52) 7) از جمله تكاليف حاجّ در مكه معظمه، مشرّف شدن به زيارت حضرت ابوطالب و عبدالمطلب و عبدمناف وحضرت خديجه ـ رضوان الله عليهم ـ است. بدانكه قبور اين بزرگواران در سمت راه منا در نزديكي ابطح است و مابين قبر خديجه وآنها فيالجمله مسافتي است و در مقابل جناب خديجه به فاصله كمي بقعه ديگري است با ضريح و بناي رفيع و اهل مكه آن را نسبت ميدهند به جناب آمنه، والده حضرت ختمي مآب ـ صلّي الله عليه و آله ـ . بودنِ آمنه والده حضرت در آنجا بعيد است ومستندي از براي آن ديده نشده و علاّمه مجلسي ـ ره ـ فرموده كه قبر شريف آمنه وعبدالله ـ رضي الله عنهما ـ در اين زمان معلوم نيست. (ص 53) مؤلف گويد:از كتب اخبار و مورّخان، چنان مستفاد ميشود كه در محل قبر آمنه خاتون اختلاف است; بعضي گويند در مكه معظمه است و جمعي نوشتهاند كه در ابواء است (مكاني است مابين مكه و مدينه. از ابواء تا جحفه، از طرف مدينه منوره، بيست و سه ميل است). برخي نوشتهاند كه سيّدالمرسلين ـ ص ـ در آن سال كه به غزوه بني لحيان توجه فرمود به منزل عسفان رسيد، قبر مادر خود آمنه را بشناخت وزيارت او كرد و بگريست، چنانچه [چنانكه ]اصحاب و ملازمان را به گريه درآورد.و اما مدفن عبدالله ـ ع ـ والد ماجد رسول خدا را... . اكثر محدثين و مورخين مرقوم داشتهاند: آن حضرت در يثرب به جوار الهي شتافت و در دارالبالغه مدفون گرديد.8) و ديگر، مخفي نماند در مقابر عبدالمطلب و ابوطالب، جماعتي از بزرگان علماي شيعه و اكابر دين مدفونند. از فيض زيارت ايشان و فاتحه بر سر قبر آنها نبايد محروم گشت; مانند سيد اجلّ، محدّث، فقيه امير زينالعابدين كاشاني كه مجاورت مكه معظمه را اختيار فرمود و اين سيد را در آخر امر شهيد كردند و مدفون شد در همان قبري كه خود در حال حيات مهيّا فرموده بود به نزدِ قبرِ استاد خود; المولي محمد امين استرآبادي و مانند قبر شيخ محمد سبط شهيد ثاني و غير هم. (صص 54-53) 9) قبر ابولهب بر سر راه عمره واقع است، هر كس از آنجا بگذرد و سنگي چند بر سر قبرش انداخته لعن ميكنند، حال به منزله كوهي از سنگ جمع شده است. (ص61) 10) الشيخ محمد بن شيخ حسن بن الشيخ زينالدين شهيد ثاني، فقيه، محدّث، عابد، زاهد و صاحب كرامات عاليه بود. مدتي در كربلا اقامت نموده، به تدريس اشتغال داشت، پس به سوي مكّه مسافرت كرد و در آنجا اقامت نمود و به تأليفات خود مشغول بود تا وفات يافت. ولادتش عصر روز دوشنبه دهم شهر شعبان سال نهصد وهشتاد و وفاتش سنه يكهزار و سي است. عمر شريفش پنجاه سال و سه ماه بود ـرحمةالله عليه ـ .الشيخ زينالدين بن الشيخ محمد، السبط الشهيد الثاني، عالم و فاضل و متبحر و محقق و مدقّق بوده در علم معقول ومنقول، در عهد خود منحصر بود. ولادتش سنه هزار و نه، وفاتش بيست و نهم ذيالحجه سنه هزار و شصت و چهار در قبرستان مُعلّي و در جوار خديجه كبري با پدرش محمد مدفون است.ميرزا محمد بن علي بن ابراهيم استرآبادي، فاضل و عالم و محقق و مدقق و عابد و عارف و محدّث و مفسّر بود. تأليفاتش بسيار است. تاريخ وفاتش سيزدهم ذي قعده سنه يكهزارو بيست وهشت بود.الشيخ اسماعيل بن محمد مكّي والشيخ علي الصغير نواده شهيد ثاني در جوار حضرت خديجه كبري مدفون است وآقا ميرزا زينالعابدين كاشاني در مقابر عبدالمطلب نزديك قبر آقا ميرزا محمد استرآبادي مدفون هستند. (ص 61) 11) و ساداتي كه شرفا و نقبا ومتولّي حرمين شريفين بودند، بعضي در قبرستان حُجُون و جمعي در قبرستان جسيم مدفونند:السيد احمد بن علي بن محمد بن جعفر بن عبدالله بن الحسن بن الحسن بن علي بن ابيطالب ـ عليهالسلام ـ .السيد جعفر المكّني به ابو محمد، از اولاد حسن مثني است. و پسران او السيد عيسي و اميرحسن ابوالفتوح و امير عبدالله تاجالمعالي، امير حمزة بن ادهاش از اولاد موسي الجون بود.امير محمد الملقب بتاج المعالي، ابو فليت قاسم بن تاج المعالي، امير قطبالدين عيسي، مكنز بن عيسي، منصور برادر آن، امير قتادة بن السيد ادريس، حسن بن قتاده، ابو راجح بن قتاده، ابو سعيد حسن بن علي، مير نجمالدين محمّد، مدتي حكمراني كرد وبسيار معمّر شد، به قرار سي پسر داشت. أبوالغيث بن ابونمي، سيد خميصه، سيد ابوعراره، سيد عزالدين بسيار سيد متقي وعادل و حكمران و سايس بود. سيد بدرالدين عجلان عموماً در مقـابر مزبور مدفونند. (ص 66) حمر الأول من كتاب جغرافي المشاهد بيدالفقير سيد باقر بن سيد مرتضي الخلخالي سنة 1327 هـ .
لطفا منتظر باشید ...
