چندى پيش نوشته اى تحقيقى توسط يكى از علماى برجسته حوزه علميه قم منتشر گرديدكه درآن، نسبت به رمى جمره، كه يكى از مناسك ضرورى حج است، تجديدنظر كرده و دراين مورد توسعه بيشترى قائل شده اند. خلاصه و فشرده اين نظريه آن است كه: «در رمى جمرات، لازم نيست سنگ ريزه ها حتماً به ستون ها اصابت كند، بلكه اگر به اطراف ستون ها هم برسد كافى است.» براى توضيح مطلب، ابتدا اشاه اى به محل جمرات كرده، مطالبى درباره آن مى آوريم: جمرات سه گانه اى كه در منا واقع شده، عبارت است از «جمره اولى»، «جمره وسطى» و «جمره عقبه». رمى جمرات، از روز عيد قربان، دهم ذيحجّة الحرام آغاز مى شود و تا روز دوازدهم ادامه مى يابد و هر يك از اين جمرات، ستونى دارد كه حجاج سنگ ريزه ها را به آن ها پرتاب مى كنند. اكنون به بررسى و نقد نوشته پيشگفته مى پردازيم: نويسنده بزرگوار بحث را چنين مطرح كرده اند: «...جمره چيست كه بايد سنگ ها را به سوى آن پرتاب كرد؟ آيا جمره همين ستون هاست كه امروز به آن سنگ مى زنند؟ يا آن قطعه زمينى است كه اطراف ستون ها قرار دارد؟ يا هر دو ؟ يعنى سنگ به سوى هر كدام پرتاب شود كافى است» چنين به نظر مى رسد كه طرح بحث بايد اين گونه باشد: آيا جمره اى كه بايد به آن سنگ ريزه پرتاب شود، «همين ستون ها» است يا «ستون ها و اطراف آن ها»؟ و «اطراف ستون ها» به تنهايى، از بحث خارج است; زيرا تا اين زمان كسى ادعا نكرده كه اطراف ستون ها به تنهايى محلّ رمى و زدن سنگريزه است. اكنون موارد را، يكى پس از ديگرى، بحث و بررسى مى كنيم: در بخشى از نوشته پيشگفته اينگونه آمده است: ...«جمره» همان زمين اطراف ستون هاست; همان قطعه زمينى كه سنگريزه ها به هنگام رمى در آن جمع مى شود. دركتب ارباب لغت وروايات معصومين(عليهم السلام) نيز اشارات گويايى بر اين امر وجود دارد. بلكه قراين نشان مى دهد كه در عصر رسول الله(صلى الله عليه وآله) و در ايّام امامان معصوم: ستونى در محلّ جمرات وجود نداشته و حاجيان سنگ هاى خود را بر آن قطعه زمين مى انداختند و... در پاسخ اين نظريه، مى گوييم: اوّلاً : همانگونه كه پيشتر اشاره شد، جمره و محل رمى فقط اطراف ستون ها و محلّ جمع ريگ ها نيست; زيرا اگر كسى سنگ ريزه ها را به ستون زد و از آنجا به خارج و اطراف پرتاب شد و به محل اجتماع سنگ ريزه ها نرسيد، بايد كفايت نكند و مجزى نباشد، در صورتى كه تمامى فقها فتوى به كفايت مى دهند. و ثانياً: اين موضوع بايد بررسى شود كه در صورتِ وجود نداشتنِ ستون در زمان پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله) و ائمه(عليهم السلام) ، آيا سنگريزه ها به محل و جايگاهِ ستون ها زده مى شد يا به زمينِ اطراف ستون ها؟ شكى نيست آنچه كه مى توانيم بگوييم اين است: با نبودنِ ستون ها، محل و جاى آن ها; يعنى زيرِ بناى ستون ها حتماً مجزى بوده است، ليكن از كجا و چگونه مى توانيم ادعا كنيم كه در زمان رسول گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) و ائمه(عليهم السلام)سنگ ريزه ها را به اطراف ستون ها مى زدند، تا بتوانيم فتوى به مجزى بودن اطراف ستون ها بدهيم؟! به عبارت ديگر، فرض مى كنيم كه در زمان پيامبر(صلى الله عليه وآله) و ائمه(عليهم السلام) ستونى وجود نداشته تا سنگريزه را به آن بزنند، آيا اين فرض براى ما دليل و شاهد مى شود كه در آن زمان سنگ ها را به محوّطه ستون ها و زمين اطراف آن ها مى زدند؟ با توجه به اين كه مى توان احتمال قوى داد كه در آن زمان، به محل و جاى ستون ها سنگ مى زدند و اين شبهه بسيار قوى و استوار است. خلاصه اين كه با نبودنِ ستون در زمان نبى گرامى(صلى الله عليه وآله) و ائمه(عليهم السلام) ، ذهن ها بيشتر متوجه مكان و محلّ بناى ستون ها مى شود، نه زمين اطراف ستون ها. و اگر در لسان روايات و كلمات فقها ـ رضوان الله تعالى عليهم ـ تعبير به «الأرض» شده باشد، نمى توانيم آن را دليل و مأخذ براى كافى بودنِ زمينِ اطراف ستون ها قرار دهيم. بنابراين، ناگزيريم كلمات فقها را، كه در متون فقهى آمده است، نقل كنيم و همچنين در لسان روايات و تعبيرات صادر شده از ائمه(عليهم السلام) دقت و تأمل داشته باشيم: * امّافقها، بايد گفت هيچكدام از آنان، در متون فقهى، در اصل مسأله وجوب رمى جمره، تعبير «الأرض» به كار نبرده اند، وليكن دربرخى از فروع مسأله اين تعبير به «الارض» شده و در برخى ديگر، در همان فروع مسأله، تعبير «مرمى» يا «جمره» آمده است. البته روشن است كه «الارض» داراى الف و لام است و الف و لام آن عهدى است، اشاره به آن قطعه زمين خاص كه در اصل مسأله از آن تعبير به جمره شده است. در اينجا شايسته است بررسى و تفحصى در باره «جمره» داشته باشيم و اگر اثبات كرديم كه متبادر از جمره، همان ستون است در صورتِ وجود داشتن، و با فرضِ نبودن ستون، متبادر به ذهن از لفظِ جمره، محل و مكان ستون مى باشد. بنابراين، ديگر مجالى باقى نمى ماند كه بتوانيم از كلمه «الأرض» استفاده زمين اطراف را بكنيم و فتوا به كفايت زمين اطراف ستون ها بدهيم. * و به همين مقياس، در لسان روايات مى گوييم: اگر در فروع مسأله، تعبير به «الأرض» شده باشد، اشاره به زمين معهود; يعنى جمره به معناى ستون يا محل و جاى آن است.
لطفا منتظر باشید ...
