بررسی منابع تاریخی درباره اسماعیلیه نسخه متنی

در حقيقت هانري كربن تمايل داشت كه بگويد شريعت اسلام پيش از آن كه دشمنانش به ابطال آن برخيزند خود، طرح الغاي خويش را به ميان آورده و اين راز را از زبان امامان اهل بيت عليهم السلام فاش ساخته است! ولي اين ادعائي است كه آثار پيامبر ارجمند اسلام صلي الله عليه و آله و خاندان گرامي او، برخلاف آن گواهي مي دهند و هر كس با تعاليم ايشان آشنائي داشته باشد، مي داند كه از ديدگاه خاندان رسول صلي الله عليه و آله ظاهر و باطن اسلام، يعني ظاهر احكام و مصالح آن ها، با ظاهر و معاني آن با يك ديگر منافات ندارد و وصول به يكي از آن دو مستلزم ترك و رفع ديگري نيست. از اين رو در آثار اسلامي، ظاهر و باطن دين، مرادف با علم و حكمت (ياحكم) آمده است.

چنان كه در حديث نبوي مي خوانيم: فظاهره حكم و باطنه علم.57

و در خطبه علوي مي خوانيم: من ظاهِر علمٍ و باطنِ حِكَم58.

و واضح است كه علم و حكمت با هم تعارض ندارند و نبرد و نزاعي ميان آن ها نيست.59

كربن از اين كه غزالي در كتاب فضائح الباطنيه بر ضد اين گروه سخن گفته و تمام احكام اسلام را رمز و چيستان شمرده است، ابراز شگفتي مي كند و در دفاع از مذهب باطني مي نويسد:

امروز ما پاسخ هاي پر مغز اسماعيليه را به حمله هاي غزالي مي دانيم، همه پرسش هاي او را مي توان مورد انتقاد قرار داد.60 آري باطنيه به كمك «تأويل» از ظاهر شريعت در مي گذرند و به گمان خود راه به باطن دين مي برند. مثلاً به عقيده آنان، عدد هفت، در سراسر قرآن كريم به «هفت امام اسماعيلي» تأويل مي شود و مقصود از «هفت آسمان» و «هفت دريا» و نظاير اين ها در باطن، امامان هفت گانه اند.61

هانري كربن مي نويسد:
هفت امام در مذهب اسماعيلي، رمز هفت فلك دوّار و سيارگان آن است.62

بر اهل تحقيق پوشيده نيست كه اين قبيل تأويلات، ريشه يوناني دارد و از فيثاغورثيان به اسماعيليه راه يافته و در آئين پاك اسلام و اهل بيت عليهم السلام خبري از اين پندار گرايي ها نبوده است.63

كربن بر خلاف ساير محققان و اسماعيلي شناسان بيش از حد به اسماعيليه خوش بين است، تا آن جا كه سعي كرده آئين اسماعيلي را اساس اسلام و روح عرفان شيعه نشان دهد. اين موضوع از ارزش تحقيقات او به شدت مي كاهد و اين نوع طرفداري به شدّت طرف گيرانه است و با موازين تاريخي و شرعي مناقضت دارد و نه تنها دانشمندان اسلامي، بلكه دانشمندان غربي نيز از اسلوب او به دورند