نخستين کسانيکه دست بتدوين جامع زدند ياران برجسته امام موسي بن جعفر و امام رضا(202) (ع) بودند که بنا بگفته ابو عمرو کشي در کتاب رجال[1] در طبقه سوم اصحاب اجماع قرار گرفته بودند. سخن درباره اصحاب اجماع طولاني است[2] و اجمال آن اينست که کشي شش تن از ياران امام باقر و صادق(ع) و شش تن از ياران امام صادق(ع) و شش تن از ياران امام هفتم و هشتم(ع) را با اندکي اختلاف در تعيين اشخاص که جمعاً سه طبقه را تشکيل مي دهند نام برده و گفته است گروه طائفه اماميه اجماع کرده‌اند بر اينکه هر چه بطريق صحيح از آنان نقل شود صحيح است يعني همينکه حديثي بسند صحيح بآنان منتهي گرديد ديگر محکوم بصحت است و درباره راويان ماقبل آنان نبايد فحص و تحقيق نمود و نيز بر فقاهت و مقام دانش آنان اجماع منعقد شده است بنابر گفته وي عده اي از ياران امام هفتم و هشتم(ع) که نويسندگان نخستين جوامع حديث هستند در طبقه سوم اصحاب اجماع قرار گرفته‌اند و دو طبقه ديگر ياران مشترک ما بين امام باقر و صادق(ع)[3] و ياران مخوص امام صادق[4] که باصطلاح از صغار شاگردان آنحضرت بوده‌اند ميباشند. اين اشخاص غالبا ميان سالهاي 140 تا 225 يا اندکي جلو و عقب زندگي ميکردند و از نظر طبقات رجال بنابر ترتيبيکه مرحوم آية الله بروجردي داده بود در طبقه 6 قرار داشتند. آن مرحوم محدثين را بر حسب طبقات متسلسل استاد و شاگرد منظم نموده بود باين شرح که صحابه پيغمبر(ص) که عده اي از آنان از ياران علي نيز بوده‌اند در طبقه اول قرار گرفته بودند که بطور متوسط تا سال 45 از هجرت را براي آنان بايد در نظر گرفت. ياران و معاصرين امام دوم و سوم(ع) و اکابر اصحاب امام سجاد(ع) در طبقه دوم، ياران مخصوص امام سجاد(ع) در طبقه سوم و ياران امام باقر(ع) که عده اي از آنان امام صادق(ع) را نيز درک کرده بودند از قبيل زراره و محمد بن مسلم که بگفته کشي در طبقه اول اصحاب اجماع قرار گرفته‌اند، طبقه چهارم. ياران امام ششم که باز بسياري از آنان امام هفتم را نيز درک کرده بودند، طبقه پنجم ، ياران امام موسي بن جعفر(ع) که غالبا امام هشتم(ع) را نيز ديده بودند، طبقه ششم ياران و معاصرين امام جواد و امام هادي(ع) (254) طبقه هفتم. محدثيني که در عصر امام عسکري(ع) 260 و اوائل غيبت صغري زندگي ميکردند طبقه هشتم، و آنانکه در اواسط غيبت صغري و اندکي پس از انقضاء آن(329) زندگي ميکردند طبقه نهم بودند که از آن جمله محمد بن يعقوب کليني 329 مؤلف کتاب کافي قديمي ترين کتب اربعه است. چنانچه صدوق (تقريباً 306 ـ 381) مؤلف دومين کتاب از کتب اربعه در طبقه دهم و شيخ طوسي (385-460) ، نويسنده کتابهاي تهذيب و استبصار در طبقه دوازدهم قرار گرفته بودند. روي اين حساب پس از اصحاب امام صادق(ع) که در طبقه 4 و 5 قرار داشتند و چنانچه قبلا گفته ايم نويسندگان (اصول اربعمأة) غالباٌ از اين طبقه بوده‌اند تا عصر کليني که در طبقه نهم بود سه طبقه ديگر هستند (طبقات 6 و 7و 8) که در بين هر سه طبقه نويسنده جوامع وجود دارد. و کليني در طبقه چهارم جامع نويسان و جامع وي در رتبه چهارم جوامع قرار دارد و بهمين جهت کليني صرف نظر از اصول از کتابهاي جامع سه طبقه پيش از خود ميتوانسته استفاده کند و ناچار نبوده که احاديث را بلاواسطه از (اصول) اخذ نمايد ـ و چنانچه در سندهاي کافي ملاحظه ميکنيم نام نويسنده گان همه آن جوامع آمده که بر حسب معمول محدثين احاديث را از کتابهاي آنان گرفته و طريق خود را بآن کتابها در سند احاديث اضافه نموده است.[5] اکنون که طبقه جامع نويسان روشن شد زندگي چند تن از آنان را که حاکي از موقعيت اجتماعي و مذهبي و علمي آنان است ياد مي کنيم.
لطفا منتظر باشید ...
