قانون مندی حاکم بر سیره نظری و عملی امام خمینی (ره) نسخه متنی

به طور خلاصه، فرد مسلمان همواره بر مبناي اصول و در جهت تحقق آن‏ها از يك سو و توجه به شرايط مقتضيات حاكم

از سوي ديگر با كمك دانش و تجربه مديريت، تصميم مي‏گيرد. هر اندازه درك از اصول و پاي‏بندي به آن‏ها قوي‏تر، شناخت شرايط و مقتضيات واقعي‏تر است. از سوي ديگر هر قدر بهره‏گيري از علم و تجربه مديريت افزون‏تر باشد، تصميمات حكيمانه‏تر، كم هزينه‏تر و آثار و بركات آن ماندگارتر است.

در بحث‏هاي نظريات مديريتي بايد اين نوع آثار و ادعاها را با بررسي تصميمات اثبات كرد، ما در اين زمينه مطالعاتي را انجام داديم كه به طور فشرده ارائه مي‏كنيم:

فرد مسلمان بر اين اساس، به طور مستمر تلاش مي‏كند كه با تجهيز دروني يعني تهذيب و تزكيه، تعليم و تربيت و تغيير و فراهم سازي شرايط بيروني، در جهت پياده شدن اصول و مباني‏اش با محيط جدال كند تا آن را براي تحقّق اصولش آماده نمايد و تصميمات حكيمانه‏تري را اتخاذ كند؛ يعني تلاش مستمر براي تغيير درون و بيرون.

شيوه مديريتي امام خميني(ره)

شما مي‏توانيد با اين مدل، تصميمات حضرت امام خميني را چه در بُعد زندگي فردي و چه در بعد كلان اجتماعي تبيين كنيد؛ مثلاً چهار عاملي را كه اشاره كردم، يعني تجربه و هنر مديريت، علم مديريت، اصول و مباني و عامل شناخت از موضوع را در چند تصميم ايشان در نظر بگيريد: اصرار ايشان بر تنظيم و تبيين و جاري شدن قانون اساسي نشان دهنده اشراف و آگاهي از منظر رهبري يك نظام، به هدف‏مند كردن نظام بوده است؛ يعني اولين كاري كه در علم مديريت بايد صورت بگيرد اين است كه نظام را هدف‏مند كنيد. تدوين قانون اساسي از اين سنخ بوده است. وقتي كه بحث اسمِ نظام حكومتي پيش آمد فرمودند: «جمهوري اسلامي، نه يك كلمه كم و نه يك كلمه زياد». با اين‏كه تمام گروه‏هاي سياسي، اين مسئله را به صورت ديگري تعبير و تفسير مي‏كردند. ايشان به استناد شناخت و استنباطي كه از خواست و نگرش مردم داشتند و با تكيه بر اصول و مباني، بدون ذرّه‏اي ترديد با آرامش كامل فرمودند: «جمهوري اسلامي». اين نشان مي‏دهد كه امام از آن عوامل به خوبي بهره مي‏بردند و تصميم مي‏گرفتند. شناخت از موضوع و اتكا به علم مديريت در منظر رهبري، اولين كاري است كه نظام را هدف‏مند مي‏كند. از آن طرف، تكيه بر اصول و مباني و توان به كارگيري اين‏كه هدف چگونه با مجموعه شما هم‏آهنگ باشد. هرگاه ايشان اعلام موضوع و تصميمي مي‏كردند، عقب‏تر يا جلوتر از مردم نبودند، بلكه دقيقا در كنار آن‏ها بودند.

به اين ترتيب مي‏بينيد كه هر چهار ركن در تصميم ايشان در اين موضوع تجلي مي‏كند. بعضي از تصميمات امام ظاهرا ناهم‏آهنگ با مقتضيات محيط است، مثلاً حكم اعدام سلمان رشدي شايد از جمله اين مسائل باشد. علت دير هضمي اين‏گونه تصميمات امام اين است كه اين تصميمات در بُعد زمان معنا پيدا مي‏كند؛ يعني بُعدِ تصميم و عمقِ تصميم مقام معظم رهبري:

امام عزيز و بزرگ ما، اكنون در ميان ما نيست، همان طور كه شهدا در ميان ما نيستند، امّا هم او و هم آنان در ذهن و دل ما، در راه زندگي ما و در صراط مستقيم انقلاب ما، حاضر و زنده و فعال است.(همان، ص 238)

ممكن است پنجاه سال، يك قرن يا چند نسل باشد. به علت محدوديت ذهن ما و دور بودن از آن نگاه و منظر اين طور به نظر مي‏آيد كه ايشان بدون توجه به مقتضيات و شرايط زمان تصميم گرفته‏اند. منتها چون تصميم ايشان، تصميم بلندي است با وجود گذشت سال‏ها هنوز از نظر ادبياتِ مديريت درك نشده است. اگر اين زمان را كمي طولاني‏تر بكنيد متوجه مي‏شويد كه به مقتضيات هم توجه شده و در واقع بر مبناي اصولي و به اتكاء مقتضيات، تصميمي را اتخاذ كرده‏اند.

يكي ديگر از تصميم‏گيري‏هاي مهم امام، پذيرش قطعنامه است. كساني كه در كوران تصميم‏گيري حضرت امام بودند، خوب مي‏دانند كه در بحث قطعنامه في الواقع مديريت كشور تصميم مي‏گرفت و جلو مي‏رفت. روزي كه آمدند و گفتند به اين دليل نمي‏توان جنگ را ادامه داد، امام تشخيص مصلحت دادند كه با حفظ اصول اين جا توقف مي‏كنيم. يعني هيچ‏گاه از اصول دست برداشته نمي‏شود. در اين مدل و در اين تئوري، مديريت بر مبناي اصول حاكم است، ولي اگر مقتضيات خوب شناسايي نشود، هزينه تصميم بالاست. آن جا اگر اين توان اجازه نمي‏دهد يا مقتضيات فراهم نيست يا درك از اصول و مباني و واقعيات آن چنان‏كه بايد و شايد شفاف نيست، مدير تصميم مي‏گيرد و تشخيص مصلحت مي‏دهد. كما اين‏كه اين مكانيزم در تمام نظام اداري كشور بعد از چند سالي تعبيه شد.

تلاش‏هاي دروني و بيرونيِ امام، زبانزدِ همه است. ايشان علي‏رغم قرار گرفتن در منصبِ امامت امت و رهبري انقلابِ اسلامي در جهان امروز، در هيچ زماني از تزكيه درون به عنوان يك امر اساسي واجب و مقدم بر هر كاري غفلت نكردند. بيت مكرّم امام(ره) ادبياتي در اين زمينه توليد كرده كه نشان مي‏دهد، عبادت، تزكيه و تهذيب، آن هم در آن مقام، جزء لاينفك خودسازي و تجهيز درون نزد ايشان امري اساسي بوده است. از آن سو مطالعه مستمر و اطلاع روز به روز از وضعيت مردم دنيا از طريق راديوها و روزنامه‏ها در چنين موقعيتي همواره يكي از اصول اساسي زندگي حضرت امام(ره) بوده است. ايشان برخي تصميمات را علي رغم اعتقاد به صحتش اعلام نكردند و منتظر فراهم آمدن شرايط شدند.