2ـ حرمت انساني - پژوهشی فقهی اجتماعی در موضوع نگاه و مسائل آن (06) نسخه متنی

بيگانه نيست. هوس، «هرزه» صفت است، ارضا شدني نيست، همچون جهنم است كه هرچه را ببلعد، باز هم مي‏گويد: هَلْ مِنْ مَزيدٍ.

كسي كه مي‏خواهد با نظربازي و چشم‏چراني آرامش كسب كند، همچون نابخردي است كه بخواهد آتش را با هيزم، سير و خاموش سازد.

راه كنترل و آرامش، علاوه بر «ارضاء غريزه» از مسير صحيح و در حد نياز طبيعي، «جلوگيري از تهييج و تحريك» است.

چشم دوختن به صحنه‏هاي تحريك‏كننده و نظر انداختن به آنچه كه تهييج را به دنبال دارد، غريزه جنسي را «هار» مي‏كند و در آن صورت مهار كردن آن سخت دشوار است. تدبير اسلام براي رام كردن اين غريزه، علاوه بر «رعايت پوشش» مناسب، پرهيز از «نگاه»هاي مسموم است كه زنان و مردان بدان موظف شده‏اند.

از امام صادق(ع) نقل شده است كه حضرت عيسي به اصحاب خود فرمود:

«از نگاه حذر كنيد كه آن تخم شهوت را در دل مي‏كارد و براي فتنه صاحبش كافي است.»14

و حضرت رضا(ع) فلسفه حرمت نگاه به زنان را چنين بيان مي‏كند:

«اين كار مردان را تهييج مي‏كند و در اثر آن به فساد روي مي‏آورند.»15

آنان كه با «چشم هرز»، باز هم ادعاي «دل پاك» دارند، سخنانشان به شوخي شبيه‏تر است و بايد ايشان را در انكار واقعيت، در زمره سوفسطائيان شمرد.

2ـ حرمت انساني

همان گونه كه حجاب و پوشش، نوعي «حريم» بين زن و مرد ايجاد مي‏كند، پرهيز از هرزگي در نگاه و دوري از چشم‏چراني نيز، «حريمي ديگر» در روابط اين دو جنس به وجود مي‏آورد. با اين حريم «منظوراليه» در هاله‏اي از «حرمت» قرار مي‏گيرد.

پيام هر نگاه آلوده آن است كه به طرف مقابل به عنوان «ابزار»ي براي كامروايي توجه دارم و به او نه از زاويه يك انسان با كمالات والا و ارزشهاي متعالي، بلكه از زاويه برآوردن نيازهاي شهواني خويش مي‏نگرم. چنين نگاهي، انسان ـ منظوراليه ـ را از «شخصيت مستقل» به «شخصِ براي من» تنزل مي‏دهد و در حقيقت، در ذات خود، با نوعي تحقير همراه است.

اساسا «نگاه‏ها» پيام دارند و «چشم»ها مانند زبان، سخن مي‏گويند و گويايند. گاه چشم از «نفرت و خشم» سخن مي‏گويد، گاه نگاه «بغض» و كينه را بيرون مي‏ريزد، گاه از «محبت» و صميميت خبر مي‏دهد، گاه حكايت از «طمع» دارد و گاه ...

وقتي كه ديده از زن مسلمان فرو خوابانده مي‏شود و چشم با خيرگي به او نمي‏نگرد و در مقام ورانداز كردن وي برنمي‏آيد ـ غضّ بصر ـ احترام به او را اثبات مي‏كند. بخصوص كه زنان عفيف مسلمان با رعايت «حجاب»، بر اين «حرمت نهادن» تأكيد مي‏ورزند و با پوشش خود نشان مي‏دهند كه نگاه مردان را به خويش نمي‏پسندند و با آن مخالفند.

تعبير «حرمت نگاه داشتن زنان» با ادب چشم‏پوشي، از روايتي از رسول خدا استفاده مي‏شود.16

بقيه از صفحه 9

قرآن به روشني و وضوح نشان مي‏دهد كه زناني كه از پوشش مناسب و از متانت و وقار بيشتر برخوردارند، كمتر در معرض مزاحمت افراد سبك‏سر قرار مي‏گيرند.

حجاب و نگاه هر دو ريشه در احترام زن دارد و اسلام با متانت و وقارِ زن، خواسته است كه او در معرض نمايش قرار نگيرد و حرمت وي حفظ گردد، مردان نيز بايد با «غضّ بصر» اين احترام را جدي بگيرند.

حجاب و نگاه هر دو ريشه در احترام زن دارد و اسلام با متانت و وقارِ زن، خواسته است كه او در معرض نمايش قرار نگيرد و حرمت وي حفظ گردد، مردان نيز بايد با «غضّ بصر» اين احترام را جدي بگيرند.

3ـ امنيت اجتماعي

موضوع ضرورت امنيت براي زنان، از اجزاء تفكيك‏ناپذير يك جامعه سالم است و بدون شك پوشش و نگاه حريم اطمينان‏بخشي براي تأمين اين نياز اساسي تلقي مي‏شود. متأسفانه در دنياي كنوني كه به اين كمربند حفاظتي و امنيتي بهاي لازم داده نمي‏شود، امنيت زنان بيش از گذشته در معرض خطر قرار گرفته و حضور اجتماعي زنان، مشكل را مضاعف كرده است و آيا از محيطي كه جولانگاه شهوت است مي‏تواند انتظار امنيت ناموس داشت؟ و آيا به چشمان حريص مي‏توان اعتماد كرد؟

قرآن به روشني و وضوح نشان مي‏دهد كه زناني كه از پوشش مناسب و از متانت و وقار بيشتر برخوردارند، كمتر در معرض مزاحمت افراد سبك‏سر قرار مي‏گيرند.17

قرائت دوباره

در بيانات ديني علاوه بر آنكه مرزهاي نگاه حرام ترسيم شده است، عوارض و پي‏آمدهاي منفي نگاه آلوده و لجام‏گسيخته نيز تبيين گرديده است. قرآن كريم، با تعبير كوتاهي «ذلك ازكي لهم»18، مهار كردن ديده را موجب «پاكيزگي» دانسته است و سپس با جمله: «خداوند به آنچه انجام مي‏دهند خبير است» ـ ان اللّه‏ خبير بما يصنعون ـ انسانها را به كنترل بيشتر چشم و مراقبت كامل‏تر فراخوانده است،19 تا همگان با توجه به بصيرت حق در هر حال و در هر جا، او را شاهد بصر خود دانسته و نيم‏نگاه يا گوشه چشمي را از او پنهان پندارند، چرا كه خداوند حتي بر اسرار، اغراض و حتي خطورات قلبي و انديشه‏هاي پراكنده ذهني نگاه‏كننده هم آگاه است.

در برخي از روايات از نگاه به نامحرم به «تير زهرآلود ابليس» ياد شده است:

«النظر الي محاسن المرأة سهم مسموم من سهام ابليس»؛20

نگاه به زيباييهاي زنان، تيري زهرآلود از تيرهاي شيطان است.

آيت‏اللّه‏ خوئي در توضيح اين تشبيه كه «نگاه»، «تير شيطان» تلقي شده است، مي‏گويد:

هر تيري، «تيرانداز»ي دارد و «هدفي»، و تيرانداز با تير خود هدف را نشانه مي‏گيرد. در اين گونه روايات آمده است كه فرد نگاه‏كننده، تيري را كه ابزار هدف‏گيري شيطان است به كار مي‏گيرد هدف او آن است كه اشخاص را با نگاه آلوده به ارتباط نامشروع جنسي وادار سازد.21

برخي محققان ديگر، اين روايات را چنين تفسير كرده‏اند:

شخصي كه به نگاه ممنوع مبادرت مي‏ورزد و به مواردي كه نبايد نگاه كند،

چشم مي‏دوزد، مورد تير شيطان قرار گرفته است و شيطان با تير مسموم خود او را شكار نموده و صيد كرده است. پس ابليس با تور نگاه و به وسيله تشويق به چشم‏چراني، افراد را به دام خود مي‏اندازد و در چنگال خويش گرفتار مي‏سازد. نگاه حرام، تيري است كه از شيطان به قلب انسان اصابت مي‏كند.

افراد لاابالي، معمولاً نگاه را «عملي ساده در يك يا چند لحظه» تلقي مي‏كنند و به آثار زيانباري كه پس از آن مي‏تواند بروز كند، اعتنايي ندارند. آنان نمي‏خواهند باور كنند كه نگاه «قدم اول» است. آن هم قدمي كه يك باره زير پاي انسان را سست مي‏كند و قدرت تصميم‏گيري در باره مراحل بعدي را از انسان سلب مي‏كند. چرا كه براي نگاه كردن، چشم در اختيار ماست و اراده بر آن مسلط است، ولي پس از نگاه «اراده» مغلوب و محكوم هوي و هوس قرار مي‏گيرد. و به فرموده امام صادق(ع): چه بسا يك نگاه كه حسرت طولاني به دنبال دارد:

«كم من نظرة اورثت حسرة طويلة.»22

گاه از يك نگاه، خانواده‏اي متلاشي مي‏گردد،

گاه از يك نگاه، آتش فتنه‏اي مشتعل مي‏شود،

گاه از يك نگاه، حيثيت و آبرويي برباد مي‏رود،

گاه از يك نگاه، انسان پاك در منجلاب فساد سقوط مي‏كند،

و ...

آيا نبايد نگاه‏هاي خود را جدي بگيريم و با قدرت تقوي آن را كنترل كنيم؟

ادامه دارد.