نگاهی به‏ کتاب های اخلاقی‏ ویژه حوزویان نسخه متنی

.2 گزينش استاد: استاد، نقش مهمى در زندگى دانش پژوهان دارد. اين مهم، بايد با مطالعه همه جانبه و مشورت انجام شود. زيرا استاد، سازنده فكر و اخلاق شاگرد است. اوست كه آينده وى را بنا مى‏نهد و راه مى‏نماياند.

اگر در اين كار حساس، خبره نباشد و بناى فكر و انديشه را كژ نهد و به جاى راه، چاه بنماياند، سر نوشت شومى گريبانگير دانش طلبان مى‏شود.

پس از رعايت اصول گزينش استاد: مشورت، شتاب نورزيدن و آگاهى كامل، استمرار وى در فراگيرى دانش از استاد گزينش شده، سفارش مى‏كند.

در اين جا، چند نكته ديگر را ياد آور مى‏شود و به كار بستن آنها از طالبان علم مى‏خواهد كه بحق در دانش اندوزى، نقش بسزايى دارند:

پيش از تخصص در دانشى، به دانش ديگر روى نياورد .

از شهرى كه در آن مشغول به تحصيل اند به شهرى ديگر، جز در هنگام ضرورت، كوچ نكنند

.3 گزينش هم مباحثه: دوست، همراه، آن كه بيشتر از ديگران با ايشان حشر و نشر دارد، بايد با دقت بر گزيده شود. در اين كتاب ارجمند، ويژگيهاى آن، چنين آمده است:

بايد فردى كه در امر تحصيل كوشا و از نظر معنوى اهل تقوى و داراى انديشه پاك و سالم و به دور از انحراف است، براى مباحثه برگزيده شود.

.4 شيوه نگارش براى طالب علم، آشنايى با فن نگارش و توانايى به اين كه آنچه فرا مى‏گيرد به روى كاغذ بياورد، كه هم خود را به كار آيد و هم ديگران را، بسيار ضرورى است و از اركان مهم است دانش پژوهى، از اين روى نويسنده اين كتاب ارزشمند، به طالبان علم سفارش مى‏كند:

طالب علم، در نگارش مطالب اساسى و اصولى، بايد همت گمارد. آنچه مى‏نگارد، بايد خوش خط، و نازك و سطرها دور از يكديگر باشد.

فصل چهارم: در اين فصل، عوامل موفقيت را بر مى‏شمارد و چند نكته آموزنده را ياد آور مى‏شود.

فصل پنجم: در اين فصل، به نكات آموزنده‏اى براى استاد و شاگرد، به شرح اشاره مى‏كند:

.1 شروع درس، چهار شنبه باشد.

.2 درس به اندازه‏اى باشد كه طالب علم، بتواند به آسانى آن را مطالعه كند.

.3 طالب علم، بايد تا درسى را خوب فرا نگرفته، درس ديگرى نگيرد و گر نه باعث كندى ذهن، از بين رفتن هوشيارى و اتلاف وقت خواهدشد.

.4 بر شيوه مناظره و گفت وگو مسلط شود.

.5 پس از فراگيرى، آن، با دقت و حوصله و انصاف در آن وارد شود.

.6 از خشم بى جا، چشم بپوشد .

.7 به مباحثه اهميت دهد، زيرا بهره مباحثه، به مراتب از مطالعه و مرور درس بيشتر است.

.8 از مناظره با افراد كج انديش و خود خواه، پرهيز شود.

.9 خود را به انديشه در نكات مهم درس، عادت دهد.

.10 از افراد با صلاحيت استفاده كند.

.11 براى امرار معاش، پيش از شروع تحصيل، شغلى برگزيند، تا چشم طمع به اموال مردم نداشته باشد؛ زيرا طمع دانشمند، احترام آبروى علم را مى‏برد و زبان وى از اظهار حقيقت، باز مى‏ماند.

.12 درسها را تكرار كند.

فصل ششم: در اين فصل، به امر مهمى اشاره مى‏كند و آن صبر و توكل در كسب دانش است. مى‏نويسد: فراگيرى دانش امرى است بزرگ... برد بارى در فراگيرى دانش ،لذتى برتر از لذت اهل دنيا در پى دارد. شيخ طوسى وقتى مشكل علمى خويش را بر اثر تلاش حلّ مى‏كرد فرياد مى‏زد :

«اين الملوك و اين ابنأ الملوك.»

فصل هفتم: زمان تحصيل. تحصيل دانش، از گهواره تا گور شايسته است. ولى بهترين ايّام فراگيرى، ابتداى جوانى، سحرگاهان، بين نماز مغرب و عشأ.

البته طالب علم، بايد تمامى اوقات خويش را به كسب دانش بپردازد. اگر از دانشى خسته شد، به دانش ديگر بپردازد.

نوشته‏اند:

«شيخ طوسى، شب را بيدار بود و دفترهاى فراوانى پيش روى خود مى‏گشود، هر گاه از دانشى خسته مى‏شد، به ديگر روى مى‏آورد.»

فصل هشتم: در اين فصل، به طالب علم سفارش مى‏كند كه خير خواه ديگران باشد و از حسد دورى بگزيند و به استاد سفارش مى‏كند، شاگردان را آگاه به زمان پرورش دهد.

فصل نهم: در اين فصل سفارش مى‏كند: طالب علم، بايد از امكانات فراهم آمده و از لحظه لحظه وقت، استفاده برد. هنگام درس، بايد قلم و كاغذ آماده داشته باشد و هر مطلب سودمندى را يافت، يادداشت كند.

وجود دانشمندان بزرگ را غنيمت شمارد، تا از ميان نرفته‏اند، از آنان استفاده برد.

فصل دهم: در اين فصل آمده: طالب علم، در مسير تحصيل دانش، بايد پرهيزگارى پيشه كند و و گرنه، بر اساس حديث نبوى، به يكى از سه آفت گرفتار خواهد آمد:

.1 مرگ در جوانى.

.2 روستا نشينى.

.3 مزدورى حكومت جائر.

آن گاه عواملى را بر مى‏شمارد كه به پرهيز گارى كمك مى‏كنند:

.1 كم خوردن.

.2 سكوت، در جاهايى كه به سخن گفتن، نيازى نيست.

.3 پرهيز از خوردنيهاى بازار.

.4 پرهيز از غيبت‏

.5 پرهيز از مجالست بازياده گويان، اهل فساد، بيكاره‏ها و...

فصل يازدهم: در اين، عوامل حفظ و فراموشى را بر مى‏شمارد. در حفظ، عواملى چند را مؤثر مى‏داند:

.1 كم خوردن.

.2 نماز شب.

.3 قرأت قرآن، با خضوع و خشوع.

.4 تدبر در قرآن، بويژه در آية الكرسى.

.5 مسواك.

.6 استفاده از عسل.

.7 خوردن كندر، با شكر.

.8 خوردن مويز سرخ.

در فراموشى نيز عواملى چند را مؤثر مى‏داند:

.1 گناه بسيار.

.2 حزن و اندوه.