نگاهی به‏ کتاب های اخلاقی‏ ویژه حوزویان نسخه متنی

محقق محترم، با پاورقيهاى بسيار سودمند، استفاده از كتاب را دو چندان كرده است.

در هر صفحه از كتاب، در پاورقى، نكات مشكل، عبارات نا مفهوم و رموز را روشن ساخته و در موارد نياز، به شرح پرداخته، بويژه آن جاها كه بنا به مقتضاى عصر مؤلف اهميت چندانى نداشته و امروز جايگاه ويژه را دارند. در مواردى كه لازم ديده، به اخبار، آثار، گفتار بزرگان و تمثيلها تمسك جسته و بحث را كاملاً روشن كرده است. از جمله كارهاى مفيد و راه گشاى محقق، جرح و تعديل راويان و معرفى رجال حديث است كه بسيار مفيد است و محققان و پژوهشگران را به كار مى‏آيد.

منية المريد فى الدب المفيد و المستفيد

نوشته: زين الدين بن على العاملى (شهيد ثانى).

تحقيق: رضا مختارى، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، قم.

چاپ اول 1368، در 496 صفحه.

شهيد ثانى از شخصيتهاى علمى شيعه است وى، در شوال 911 ه.ق. در «جبع» ديده به جهان گشود.

از كودكى، آثار نبوغ در وى، پيدا بود. مراحل اوليّه دانش را در نزد پدر فرا گرفت.

براى ادامه تحصيل به قريه «ميس» رفت محضر عالم بزرگ: على بن عبد العالى كركى به مدت هشت سال و سه ماه، بهره برد. سپس رهسپار «كرك» شد و در آن جا از محضر بزرگانى چون: شيخ على مسيى و سيد حسن بن سيد جعفر، بهره گرفت.

پس از مدتى اقامت در «كرك»، به زادگاه خود برگشت و به ارشاد مردم و برآوردن نيازهاى دينى آنان پرداخت.

به اندوخته‏هاى علمى خويش بسنده نكرد، دگر بار، صفر علمى خويش را بياغازيد. به دمشق رفت و درس شمس الدين محمد بن مكى، شركت جست ودانشهاى فراوانى را از وى بياموخت.

در سال 943، يا 944 ه.ق. دمشق را به قصد مصر، ترك گفت و در آن ديار در نزد عالمان فرقه‏هاى گونه گون، به فراگيرى دانش پرداخت.

خلاصه، براى بهره ورى از دانشمندان بنام، به بسيارى از بلاد اسلامى صفر كرد و رنج راه را پذيرا شد: حجاز، عراق، بيت المقدس، قسطنطنيه و... پس از اين سفرهاى علمى و پر بار، به بعلبك رفت و در آن جا درس جامعى، به گونه‏اى تطبيقى، براى علاقه‏مندان شروع كرد. حضور وى در بعلبك سبب شد كه بسيارى از دانش دوستان به آن سوى روى بياورند و در محضر وى، به دانش اندوزى بپردازند.

ابن العودى درباره جايگاه شهيد در منطقه بعلبك مى‏نويسد:

«در اين ايام من در خدمت شهيد ثانى، به سر مى‏بردم. شهيد ثانى، در اين زمان، مرجع عامّه مردم، به شمار مى‏رفت. و تا وقتى كه در آن جا مقيم بود، مقصد و مقصود همگان بود.

فراموش نمى‏كنم كه من او را در قلّه رفيعى از موقعيت علمى و اجتماعى و به صورت مرجع و پناهگاه مردم، احساس مى‏كردم كه براى هر فرقه مطابق مذهب آنها، فتوى مى‏داد. و كتابهاى مذاهب مختلف اسلامى را تدريس مى‏كرد...»(287)

شهيد، تا به سال 955 ه. ق. در بعلبك بماند، سپس به «جبع» زادگاه خويش، بازگشت. شهرت، جايگاه والا، علاقه‏مندى مردم به وى، از يك سو كينه حسدورزان را بر انگيخت و از يك سو حاكمان نا لايق را كه مى‏پنداشتند شهيد، مايه دردسر آنان است، واداشت كه دستشان را به خون اين عزيز بيالايند.

از شهيد نوشته‏هاى فراوانى در دانشهاى مختلف اسلامى به جاى مانده، كه از جمله آنها كتاب «منية المريد» است.

اين اثر، از جهات بسيارى، با اثر ابن جماعة كنانى: «تذكرة السامع» (كه پيش از اين معرفى آن گذشت) همسانى دارد و از آن جا كه«تذكرة السامع» پيش از «منية المريد» نوشته شده، شهيد، تحت تأثير اين اثر بوده و از آن بهره فراوان برده است با اين حال، ويژگيها و برجستگيهايى دارد، كه جاى انكار نيست، از جمله افزودن دو باب: آداب مفتى و مستفتى و شرايط آن و خاتمه در اقسام علوم شرعى و نصيحت به طالبان علم و استفاده از روايات ائمه (ع)، در جاى جاى كتاب و...

اين كتاب ارزشمند در يك مقدمه و چهار باب و خاتمه تنظيم شده كه عمده مطالب آن به شرح زير است:

مقدمه، در اهميت و جايگاه علم، در نگاه قرآن و روايات و آثار دانشوران.

باب اوّل، در وظايف استاد و شاگرد.

باب دوّم، آداب مفتى و مستفتى. فتوا و شرايط افتأ.

باب سوّم، آداب و آفات مناظره و مباحثه.

باب چهارم، آيين نگارش.

خاتمه، مراتب علوم شرعى و مقدمات آنها.

اين اثر، از آغاز تا كنون، در نزد علماى بزرگ از موقعيت ويژه‏اى بر خوردار بوده و هست و هميشه طالبان دانش را به مطالعه آن وبه كار بستن توصيه‏هاى آن، سفارش مى‏كرده‏اند.

ميرزاى شيرازى بزرگ مى‏فرمايد:

«چقدر شايسته است كه اهل علم، مواظبت كند به مطالعه اين كتاب شريف و متأدب شوند، به آداب مزبوره در آن.»

ابن عورى، شاگرد شهيد، در باره اين اثر مى‏نويسد:

«منية المريد، در يك جلد، حاوى مطالب مهم و گرانقدر و داراى فوائد شريف و ارزشمندى است.

اين كتاب، آخرين سخن را در بر انگيختن به فراگيرى فضائل و دورى از رذائل و آراسته شدن به شيوه نيكان و عالمان و وارستگان، به همراه دارد.»

مرآة الرشاد

نوشته: شيخ عبد الله مامقانى

تحقيق و تعليق: شيخ محى الدين مامقانى، قم، 231 صفحه.

شيخ عبد الله مامقانى، به سال 1290 ه.ق. در نجف اشرف، چشم به جهان گشود. در همان جا، از محضر پدر، شيخ محمد هاشم تبريزى، مقدمات علوم را فرا گرفت. آن گاه در درس غلام حسين دربندى و شيخ حسن ميرزا، شركت جست