نگاهی به‏ کتاب های اخلاقی‏ ویژه حوزویان نسخه متنی

و به درجه اجتهاد، نائل آمد. از وى نوشته‏هاى ارزشمندى به جاى مانده كه از آن جمله است، كتاب: «مرآة الرشاد.»

اين كتاب، وصيت نامه‏اى است براى فرزند بزرگتر و ديگر بستگان و خويشان و در حقيقت همه مسلمانان. مؤلف در باره انگيزه خود از نگارش اين اثر، مى‏نويسد:

«چون عمر كوتاه و بى اعتبار است و مشخص نيست اجل چه زمانى به سراغ انسان مى‏آيد. وقتى هم آمد، هيچ جاى درنگ نيست. بر خود ترسيدم كه مرگ فرا رسد و ثمره عمرم، محمد حسين را تربيت نكرده باشم؛ از اين روى بر آن شدم اين اثر را به عنوان وصيت نامه اخلاقى، تربيتى، آموزشى براى فرزند خود و مؤمنان بنگارم، تا مايه كمال و صلاح دنيا آخرت آنان باشد.»

آن گاه از فرزندان خود خواسته است:

«هر هفته، يا هر ماه به اين نوشته مراجعه كنيد و به مطالعه آن بپردازيد، تا در ذهن جا بگيرد و راهنماى عمل و رفتار شما باشد. هر كس از اين روش، سر باز زند، از سوى پدر، عاق خواهد بود و از زندگى خويش بهره خيرى نخواهد برد وبراى هر كس به آن جامه عمل بپوشد، از خداوند متعال اصلاح دنيا و آخرت مسألت دارم».

اين اثر ارزشمند، بر گرفته از آيات قرآن، روايات پيشوايان دين و تعاليم الهى است. كه با اسلوب ويژه‏اى، با زبان سفارش و نثر روان و استوار، در پنج فصل تنظيم شده و در بر گيرنده مجموعه‏اى از آداب، سنن و مكارم اخلاق است كه براى طالبان كمال و فضيلت، نسخه مفيد و شفا بخش خواهد بود.

فصل اول، در اين فصل، به فرزندش توصيه مى‏كند:

«ابتدأ، مسائل اعتقادى و آنچه بر مكلف واجب است، از روى دليل و برهان فراگير و معتقدات خويش را در باره خدا، انبيأ و اوليأ بر يقين استوار كن.»

آن گاه، كتابهايى را كه در اين باره مى‏توانند راهنما باشند و بر استحكام عقايد بيفزايند، معرفى مى‏كند و ياد آور مى‏شود كه از چه نوشته هايى بايد دورى گزيد.

فصل دوم، دراين فصل فرزندش و همه مؤمنان به اطاعت از خداوند و پرهيز از گناه، فرا مى‏خواند. و آنان را از كسالت بر حذر مى‏دارد و مى‏خواهد از عمر خويش، در جهت آنچه شايسته است، سود جويند. آن گاه، اوصاف و مكارم اخلاف را به شرح زير بر مى‏شمارد:

.1 حفظ اللسان.

.2 محاسبة النفس.

.3 مراقبة النفس.

.4 التفكر.

.5 الصبر.

.6 مراتب الصبر.

.7 التوكل.

.8 القناعه.

.9 الحيأ.

.11 حسن الخلق.

.12 الحلم و العفو.

.13 الانصاف و المروت.

.14 الوفأ بالعهد.

.15 السخأ.

و...

فصل سوّم، در اين فصل به موضوعات گوناگونى، از جمله دوستى دنيا و مزمت آن از ديدگاه آيات قرآن و روايات اشاره مى‏كند و حب دنيا را به منزله شرك دانسته است. با تمسك به روايات، به زهد در دنيا ترغيب مى‏كند و تفسير درستى از زهد، ارائه مى‏دهد.

همچنين در اين فصل به عزادارى سيد الشهدأ و اكرام و احترام به والدين و

سالخوردگان، فقهاى عامل و ذريّه رسول الله (ص) سفارش مى‏كند.

و در پايان فصل، به نكات زير سفارش اكيد مى‏كند:

.1 ياد خدا.

.2 دورى از وسوسه‏ها.

.3 نماز اول وقت.

.4 التزام به نوافل.

.5 روزه.

.6 توبه در برابر معاصى.

و....

فصل چهارم، دراين فصل به ارزش دانش، به دليل عقل و نقل اشاره مى‏كند و انجام واجبات و ترك محرمات را وابسته به آن مى‏داند.

در راه كسب دانش، قصد قربت، پرهيز از هدفهاى مادى و... را شرط مى‏داند .

سفارش مى‏كند به: ملازمت با عالمان عامل و بذل دانش به اهل آن صرف عمر در راه فراگيرى دانش فقه.

در پايان اين فصل، به فرزندش توصيه مى‏كند كه: از قضاوت، خيانت در حقوق فقرأ، مساكين، ذريهّ پيامبر (ص)، سرعت در فتوى، حب جاه و... بپرهيزد .

فصل پنجم، در اين فصل، به مسائلى مربوط به معاش، مسكن، لباس، زن و بچه، تربيت اولاد مى‏پردازد و همگان را در اين باره راهنمايى مى‏كند.

اين كتاب، بارها در نجف، قم و بيروت به چاپ رسيده است. در مقدمه چاپ دوّم، محقق محترم، احاديث آن را از مصادر اوليه به دست داده و به طور كامل نقل كرده و برخى فروعات فقهى را با ذكر ديدگاههاى گوناگون و دلايل و نظر گاه خود، در پاورقى آورده است.

ايقانك العلمأ و تنيبه الامرأ

نوشته: شيخ احمد بن عبد الله الكوزه كنانى.

تحقيق و نشر: مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى،قم،

چاپ دوّم: سال 1406، در 230 صفحه.

ملا احمد، در روستايى به نام كوزه كنان، در حومه تبريز، به دنيا آمد و براى كسب دانش، به نجف اشرف هجرت كرد.

در آن حوزه، از محضر اساتيد بزرگ، چون: شيخ حسن مامقانى و... استفاده كرد و در رديف متفكران و بزرگان دانش قرار گرفت شيخ آقا بزرگ تهرانى درباره وى مى‏نويسد:

«الشيخ المولى احمد بن عبدالله الكوزه كنانى النجفى، عالم ورع وتقى كان فى النجف الاشرف، مشتقلاً على علمائها الاعلام يوم ذالك و له تصانيف كثيره».

شيخ مولى احمد، فرزند عبد الله كوزه كنانى، دانشمند، فاضل و پرهيزگار بود. به بهره بردارى علمى از حوزه درس علماى بنام نجف اشرف اشتغال داشت. وى داراى نوشته‏هاى بسيارى است..

مولى احمد، انگيزه خود را از تأليف كتاب: «ايقاظ العلمأ و تنبيه الامرأ» چنين مى‏نگارد.

«دراين عصر، چون رخنه در بنيان دين و ملت افتاده و چراغ پر فروغ شريعت، دانش و ايمان به خاموشى گراييده، نادانان و آنان كه علم را متاعى بى ارزش مى‏انگارند و تعليم و تعلم را كار باطل و طرفداران آن را پست و ذليل، سر بر آورده‏اند و به گونه‏اى بازار جهل را رونق بخشيده‏اند كه اهل دانش، مورد تمسخر واقع مى‏شوند.

از سويى، شرايط زمان هم، بر تربيت بد كاران و حرمت گمراهان و نادانان و دشمنى با اهل علم و معرفت، همراهى مى‏كند

با ديدن اين احراف، در انديشه فرو رفتم. پس از انديشه بسيار، منشأ اين كاستى بزرگ را، به مصاديق حديث نبوى:

«صنفان من امتى اذا صلحأ صلحت امتى و اذا فسدا، فسدت امتى. قيل يا رسلول الله! و من هم؟

قال: الفقهأ و الامرأ».