در تاريخ هر مرز و بوم چهره هايي وجود دارند كه نام آنها در شمار برجستگان تاريخ ثبت شده است بعضي از اين نامها در روايت تاريخ و فرهنگ و انديشه جوامع به گونه اي مطرح هستند كه به راستي فهم و درك هويت تاريخي و فرهنگي هر جامعه بدون آنها ممكن نيست درست همين اهميت در خور توجه است كه شناخت اين چهره ها را امري لازم مي سازد اما تاريخ سرزمين ما نشان داده است كه در شناخت انديشمندان و مصلحان اجتماعي در بسياري از موارد به افراط و تفريط در غلتيده ايم يا در بزرگداشت آنان چنان قلم زده و سخن رانده ايم كه راه را بر هر نقد و بررسي سازنده و پر ثمر بسته ايم و يا چونان در مذمت آنان كوشيده ايم كه ياد و گراميداشت خصائل پسنديده آنان و آثار گرانقدرشان را فرو گذاشته ايم در ميان اين چهره هاي موثر بايد از دكتر علي شريعتي نام برد كه به ويژه در دهه هاي چهل و پنجاه حضور ونشر افكار و مباحث او در نهضت احياي اسلامي سرزمينمان نقشي بس مهم و انكارناپذير ايفا نموده است نوشتارها و گفتارهاي وي در مشهد و پس از آن در حسينيه ارشاد سبب شد كه جوانان سرخورده از نحله هاي اخلاقي و مشربهاي فكري شرقي و غربي فوج فوج به دامان اسلام و اين بار با قرائتي گيرا و زنده و حياتبخش ، بازگردند اما صدافسوس كه در همان زمان نيز شاهد افراط و تفريط در ميان هواداران و مخالفان او بوديم و هزاران افسوس كه ستايش ها و مذمت گويي ها بيش از آن كه به انديشه هايش معطوف باشد وبه آثار منتشر شده اش مستند ، بر احساسات و شنيده ها استوار بود و به جاي گفتگوهاي راهگشا و راهنما فضايي سخت آلوده به جدلها و جدالهايي به وجود آمد كه هيچ اثري از ادب ديرين اسلامي شنيدن گفته ها و پيروي از بهترينشان در آن به چشم نمي خورد و عنصر تقوي در آن سخت كم رنگ و مايه بود چنان كه دل آن انديشمند جستجوگر را نيز سخت به درد آورد و گاه با انتقاد از استناد منتقدانش به آقاي ميگويند زبان به گلايه ميگشود دستگيري ، زندان ، هجرت و مرگ نابهنگام او هرچند در تسريع حركتهاي اجتماعي منتهي به انقلاب اسلامي شكوهمند مردم ايران در سال 1357 نقشي انكارناپذير داشت اما نهضت احياي انديشه اسلامي را از انديشمندي گرانقدر محروم ساخت پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز گفتگو درباره وي ادامه يافت و با كمال تأسف ديگربار افراط وتفريط ها نسل جوان تشنه حقيقت را از فهم و درك درست انديشه هاي وي محروم ساخت كتاب حاضر با هدف ارائه تصويري منصفانه و عالمانه از آن انديشمند فرزانه منتشر ميشود آيت الله شهيد دكتر بهشتي ، كه خود از مشاركت كنندگان جدي و ژرف نگر نهضت احياي انديشه اسلامي شمرده ميشد ، از معدود افرادي بود كه خواستار شناخت واقعيتها و بهره گيري از نقاط قوت آثار دكتر شريعتي بودند وي كه دربر نامه ريزيهاي حسينيه ارشاد مورد مشورت قرار ميگرفت و خود نيز به ايراد گفتارهايي در آن كانون انديشه وفرهنگ مبادرت مي ورزيد همواره درباره دكتر شريعتي و آثار او موردسئوال قرار ميگرفت و از همين روي با مطالعه دقيق آثار و مجالست و گفتگوي صميمانه اما نقادانه با دكتر شريعتي سعي در فهم و درك مواضع فكري وي نمود ، و آن گاه كه صداقت و تشنگي براي دريافت حقايق و تلاش بي شائبه براي نشر معارف اسلامي را در او لمس و درك نمود بي باكانه و بدون واهمه از هجمه روشنفكران دين گريز از يك سوي و متحجران كج انديش از سوي ديگر به روشنگري پرداخت و در اين راه چه لطمات و صدمات كه متحمل نشد ، چنانچه در لابلاي سطور اين كتاب نيز از درد ورنجي كه در راه دفاع از حقيقت بر او رفته است اشارتها ميتوان يافت اما آنچه به موازات طرح ديدگاههاي آيت الله شهيد بهشتي درباره دكترشريعتي ، ما را در انتشار آن مشوق شد شيوه بحث ايشان در بخشهاي مختلف اين كتاب به ويژه در بخش دوم آن مي باشد نخستين بخش كتاب به گفتاري از آيت الله شهيد دكتر بهشتي اختصاص دارد كه در تاريخ 29/3/59 در دانشكده نفت آبادان ايراد شده است در اين گفتار از خاستگاه اجتماعي دكتر شريعتي اين كه وي خود را ساخته و پرداخته رنج مي دانست ويژگيهاي شخصيت او ، تشنگي او براي دانستن و جستجوگري انديشه پويا و پرتحرك و خلاق او سخن رانده شده است شاه بيت گفتار آيت الله بهشتي را شايد بتوان در اين عبارت يافت دكتر چنين كسي بود ، آرائش ،انديشه هايش ، برداشتهاي اسلامي اش ، برداشتهاي اجتماعي اش در حال دگرگوني و در مسير شدن بود چون انسان موجودي است در حال شدن ،نه فقط انسان همه موجودات عالم طبيعت واقعيتهاي شدني هستند ولي انسان در ميان همه موجودات شدنش شگفت انگيز تر است بخش دوم كتاب به دو گفتار از ايشان اختصاص دارد كه در پاسخ به ايراداتي بوده است كه آيت الله مصباح در آن زمان بر آثار دكتر شريعتي و به ويژه مسئله خاتميت وارد ساخته بودند كه لازم است درباره آن توضيحاتي داده شود مدرسه علميه منتظريه قم كه به نام باني خير آن مرحوم حقاني زنجاني مشهور شده است به دنبال احساس نياز به تجديد نظر در برنامه هاي معمول زمانه در مدارس علميه و با همت آيت الله شهيد دكتر بهشتي و گروهي از همفكران و ياران ايشان از جمله آيت الله شهيد دكتر بهشتي و گروهي از همفكران و ياران ايشان از جمله آيت الله شهيد قدوسي ، آيت الله جنتي و آيت الله مصباح پا گرفت با وجود آن كه اساتيدي كه براي همكاري بدانجا فراخوانده شده بودند درباره اصلاح نظام آموزشي خود از ديدگاههايي همسو برخوردار بودند طبيعي است كه در زمينه هاي ديگر به ويژه شيوه هاي متناسب در مبارزه اجتماعي و سياسي عليه نظام ستمشاهي و برخورد با افكار و عقايد رايج در جامعه آن روز ايران ، الزاماً به يكسان نمي انديشيدند و داراي سليقه هاي مختلف بودند با اين همه شهيد آيت الله بهشتي كه سابقه دوستي و آشنايي با برخي از مدرسان و مربيان آن مدرسه براي او با قدمتي ديرينه و صميميتي خالصانه درآميخته بود ، به همكاري مجدانه و دلسوزانه با آن جمع همت گماشت كه بررسي نتايج درخشان آن فرصتي ديگر مي طلبد نكته آموزنده در اين همكاري و ديگر مجموعه هايي كه آن شهيد فرزانه در آنها مشاركت داشت اين بود كه ربع قرن فعاليت اجتماعي و سياسي اهميت كار گروهي را چنان به ايشان نمايانده بود و خصلت تقريباً منحصر به فرد ايشان در كسب ويژگيهاي ضروري براي فعاليت دسته جمعي چنان در ايشان بارز بود كه وجود موانع درشت و ريز راه را آسان مي ساخت اما آنچه درباره بخش دوم كتاب بايد گفت اين است كه به زعم ما نمونه اي است قابل تأمل در شيوه برخورد با آراء مخالف در عين صراحت و صلابت ، با احترام و حفظ حرمت اشخاص درآميخته ؛ در عين بررسي و نقد و نظر علمي ، پايبند و متوجه به موازين اخلاقي در عين ايجاز ، همراه با وسواس و دقت در انتخاب واژه ها و عبارات متكي به استناد دقيق به منابع و مأخذ همانطور كه از فحواي اين گفتار بر مي آيد ، دو گفتار مذكور در پاسخ به ايراداتي بوده است كه آيت الله مصباح يزدي در جلسه پاياني درس نهايه در مدرسه منتظريه بر ديدگاه دكتر شريعتي در مورد مسئله خاتميت وارد ساخته بودند طلاب مدرسه از آيت الله بهشتي در اين باره نظرخواهي ميكنند و ايشان پاسخ را موكول به مطالعه دقيق ايرادات طرح شده و مراجعه به كتابهاي دكتر شريعتي مي نمايد و از آنجا كه طي تابستان به سفر معمول سالانه به مشهد مقدس مشرف مي شد ، از آنان مي خواهد كه در منزل استيجاري كه در آن سكونت داشت گرد هم آيند تا ديدگاه خود را مطرح سازد جالب توجه اين كه تأثير آن جلسه بحث و گفتگو تا زماني مديد در اذهان جستجوگر طلاب مدرسه بر جاي ماند كه شرح آن را فرصتي ديگر نياز است نكته ديگر اين كه با وجود صراحت در نقد نظرات آقاي مصباح ،توصيه فراوان به حفظ حرمت ايشان به عنوان مدرسي دلسوز و تلاشگر شده است تا مبادا فضاي اسلام براي گفتگو و مناظره علمي به عصبيت و هواي نفس آلوده گردد و بالاخره همچنان كه در طول كتاب نيز مشهود است نكته سخت چشمگير پايبندي به اصول و مواضع بنيادين در قبال مسئله دكتر شريعتي در گفتارها و مصاحبه هاي گوناگون ، چه پيش و چه پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، و پرهيز از فرصت طلبي هايي است كه دامان بسياري از بزرگان اين نهضت را گرفته بود دربخش سوم چهار مصاحبه از آيت الله شهيد بهشتي درج شده است نقش شريعتي در جنبش دانشجويي خارج از كشور بخشي از يك گفتگوست كه در پاسخ به اظهارات ابوالحسن بني صدر در آستانه انتخاب اولين رئيس جمهور ايران بيان گرديده شريعتي ، درخششي در تاريخ انقلاب و اسلام مصاحبه اي است كه به تاريخ 24/3/1360 در روزنامه اطلاعات منتشر شده مصاحبه سوم به عنوان شريعتي همواره رو به اصالت اسلامي پيش مي رفت به تاريخ 29/3/1360 انتشار يافت چهارمين مصاحبه با مجله راه زينب به تاريخ 22/2/1360 و با عنوان دكتر شريعتي از استعدادها و قريحه هاي برجسته زمان ماست صورت گرفته است كه در چاپهاي قبلي اين كتاب نيامده بود بنياد نشر آثار و انديشه هاي شهيد دكتر بهشتي بر اين اميد است كه انتشار اين كتاب در ارائه فهمي بهتر از دكتر شريعتي و آراي او ، نمايش شيوه گفتگو و مناظره علمي و مبتني بر موازين اخلاقي و شناخت انديشه ها و مواضع فكري آيت الله شهيد دكتر بهشتي سودمند باشد باشد كه مقبول درگاه احديت و خاطر شيفتگان حقيقت افتد بنياد نشر آثار و انديشه هاي شهيد آيت الله بهشتي
لطفا منتظر باشید ...
