دعا هدف و وسيله - عنصر اخلاق در مکتب امام خمینی نسخه متنی

امام درباره جايگاه واهميت دعا چنين مى نويسد:

[ ازبزرگترين نعمتهاى خداوند بر بندگان واز مهمترين مظاهر رحمت پروردگار بر زمينيان دعاهايى است كه از خزينه وحى و شريعت واز حاملين علوم و حكمت به ما رسيده است .اين دعاها عامل ارتباط معنوى بين خالق و مخلوق و عاشق و معشوق و وسيله دخول در حوزه امن الهى و دستگيره محكم بندگان است] 5 .

انسان به طور طبيعى مجذوب كمال است . كششى فطرى در درون انسان وجود دارد كه او را به سوى بى نهايت سوق مى دهد.اين كشش و گرايش نامحدود و سيرى ناپذير اگر به هر مرحله اى از كمال هم دست يابد باز احساس نقص و كاستى مى نمايد. همين معنى دليل بر آن است كه مبداء كمال مطلق در جهان وجود دارد كه همه كمالها پرتوى ازاوست

عبادت و دعا براى شكوفايى اين استعداد و ميل انسانى است تااو را به آن كمال مطلق نزديك سازدازاين رو مى بينيم : آيات متعددى از اهميت و فضيلت دعا سخن مى گويند.

در قرآن مجيد مى خوانيم :

قل ما يعبوا بكم ربى لولا دعاء كم . 6

بگو: پروردگار من براى شماارجى قائل نيست اگر دعاى شما نباشد.

ازاين آيه استفاده مى شود كه وزن و لرزش انسان در پيشگاه خداوند همان

ايمان و توجه به پروردگار واظهار خضوع و بندگى در برابراوست و دعا وسيله اى است براى چنين توجهى از ناحيه انسان به سوى خداوند.

در جاى ديگرى مى خوانيم :

وقال ربكم ادعونى استجب لكم ان الذين يستكبرون عن عبادتى سيدخلون جهنم داخرين : 7

پروردگار شما گفته است مرا بخوانيد تا دعاى شما رااجابت كنم . كسانى كه از عبادت من تكبر مى ورزند به زودى با ذلت وارد دوزخ مى شوند.

از آيه فوق نكاتى به دست مى آيد:

دعاامرى است مطلوب و محبوب خداوند.

دعا خود نوعى عبادت است .

به دعاى با شرايط وعده اجابت داده شده است .

در روايات نيز مى خوانيم كه رسول اكرم (ص ) فرمود:

الدعاء مخ العباده 8

دعا مغز عبادت است .

در روايتى ديگراز رسول خدا(ص ) نقل شده است كه فرمود:

الدعاءافضل من رائه القرآن 9

دعا برتراست از خواندن قرآن .

زيرا: دعا فرع بر شناخت خداونداست .

در دعا انسان در خوداحساس نياز مى كند واز مركب غرور و كبر فرود مى آيد.

اعتماد به نفس پيدا كرده واز ياس و ناميدى مى رهد.

به وسيله دعا شرايط و صلاحيتهايى را به دست مى آورد تا دعايش مستجاب گردد.

در همين راستاست كه امام بارها در بياناتشان ادعيه را قرآن صاعد مى خواندند و چنين مى فرمودند:

آنهايى كه ادعيه را مى خواهند كنار بگذارند و به اسم اين كه ما قرآن مى خواهيم نه دعا آنها قرآن را هم نمى توانند به صحنه بياورند...اگر قرآن هم مى خوانيد قرآن دارداز دعا تعريف مى كند مردم را وادر به دعا مى كند كه اعتناء به شما نداشتيم اگر دعا نمى كرديد 10

گزيده سخن آن كه : دعا راهى است براى رسيدن به كمال سپرى است براى محافظت از لغچشها و گناهان دژى است در برابر هجوم ناملايمات و ناگواريهاى زندگى .

دعا به جاى آدمى تعادل و آرامش مى بخشد قدرت ايستادگى و تحمل را افزون مى سازد نشاط واميدوارى را در وى پديد مى آورد.

بالاخره دعا سرور عشق است و طهارت جان .

عدا آدمى را در حوزه جاذبه حق قرار مى دهد واز وابستگى هاى مادى و دنيوى مى رهاند.

امام از تبعيدگاه تركيه به فرزندش نوشته است :

[... كتاب مفاتيح صحيفه سجاديه و.... هم بفرستيد] 11 .

زمانى كه در غرب مى زيست واز آن جا هدايتگرى مردم را به عهده داشت به چند تن ازاساتيد قرم پيام داده بود:

[ انقلاب نياز به دعا دارد براپ پيروزى انقلاب دعا كنيد] 12 .

اينها نمونه هايى بود كه اهمين دعا را در نظرگاه امام مشخص مى كند و مى آموزد كه : سشير در وادى پرسنگلاخ بى دعا و به دوراز حوزه آستان بوسى حضرت حق سخت غم افزاست .

دعا هدف و وسيله

از آيات و روايات استفاده مى شود كه : دعا هم هدف است و هم وسيله هم جنبه اصالت دارد و هم مقدميت . دعااگراز مرز زبان بگذرد و دل با زبان هماهنگ گردد نوعى بجهت و لذت روحى مى آورد كه همان حالت روحى

خود هم طالب مى شود و هم مطلوب هم مقدمه مى گردد و هم نتجيه .

ازاين روى قرآن مجيد كسانى را كه از دعا مى گريزند به عنوان : مستكبرين در عبادت مى شناسد و مى فرمايد:

ادعونى استجب لكم ان الذين يستكبرون عن عبادتى 13 .....

كسانى كه از دعا روى مى گردانند در حقيقت از نوعى عبادت سرباز زده اند و در روايات متعددى پيشوايان دينى فرموده اند:

الدعاء هى العباده الكبرى 14

بزرگترين عبادتها دعاست .

از مجموع اينها و موارد ديگر چنين به دست مى آيد كه : دعا علاوه براين كه وسيله است خود عبادت و هدف نيز مى باشد. به اين جهت دعا و نيايشهايى كه به استجابت نمى رسند نمى توان آنها را بيهوده دانست زيرا خود كرنش و استمداداز بارگاه خداوندى نوعى از كمال و عبادت است .اگر بااين زاويه به ادعيه بنگريم بسيارى ازايرادها واشكالهايى كه در ذهن بعضى هاست برطرف گردد.