استغفار و دعاى اولياء - عنصر اخلاق در مکتب امام خمینی نسخه متنی

ملاى رومى درباره عدم استجابت برخى از دعاها مى گويد: برخى چنين مى پندارند كه : دعا تنها براى رفع گرفتاريها و شدايداست ازاين روى به دعاهايى كه اثر عينى و خارجى نداشته باشد دعاى ناموفق مى نامند. شخصى نيايش مى كرد و خداخدا مى گفت دعايش مستجاب نشد لذا آن را ترك كرد. خضر نبى در خواب به او چنين گفت :

انس به خدا و توجه به پروردگار حالتى است كه محصول دعاست .اين حالت بهترين سرمايه معنوى و قوى ترين مانع جلوگيرى از گناهان و مفاسداست .

امام راحل همواره توصيه مى كردند كه :

[مردم را نبايداز دعا جدا كرد..... مردم بايد با دعاانس پيدا كنند انس به خدا پيدا كنندد. آنها كه انس به خدا دارند و دنيا پيششان اين طور جلوه ندارد آنهايى هستند كه براى خودشان ارزش ندارد براى خدا مشغول به كار مى شوند] 16 .

دعا و نيايش از يك سو حالت عبوديت را درانسان به وجود آورده و آن را مى پروراند و خودبينى راازانسان دور مى سازد واز سويى وسيله تهذيب نفس و تزكيه جان است . پيامبران هدف و همتشان اين بوده است كه :انسان را به اين مرحله برسانند:

[تمام عبادت وسيله است . تمام ادعيه وسيله است . همه وسيله براى اين است كه :انسان اين لبابش ظاهر بشود. آن كه بالقوه است و لب انسان است به فعليت برسد وانسان بشود.انسان بالقوه انسان بالفعل بشود. انسان طبيعى مى شود يك انسان الهى به طورى كه همه چيزش الهى مى شود هر چه مى بيند.انبياء هم براى اين آمده اند] 17 .

و در جاى ديگر آن زيباترين روح پرستنده زمان مى فرمايد:

[ اين ادعيه در ماه مبارك رجب و خصوص در ماه مبارك شعبان اينه مقدمه و آرايشى است كه انسان به حسب قلب خودش مى كند براى اين كه مهيا بشود برود مهمانى مهمانى خدا مهمانى اى كه در آن جا سفره اى كه پهن كرده است قرآن مجيداست . و محلى آه در آن جا ضيافت مى كند مهمش ليله القدراست و ضيافتى كه مى كند ضيافت تنزيهى و ضيافت اثباتى و تعليمى] 18 .

استغفار و دعاى اولياء

مطالعه آيات قرآن مجيد نشان مى دهد كه اولياى خدا و بندگان صالح او اعم از پيامبران وامامان معصوم ( ع ) و نيز مومنان راستين و شايسته همواره دعا و

نيايش داشته اند. بااين كه به درجات و مقامات قرب الهى قدم نهاده اند خود را بى نيازاز پيوند معنوى با ذات بارى تعالى نمى دانسته اند. سيره و روش پيامبران و صالحان نيز گواهى مى دهد كه : در كنار خدمت به خلق نشر فرهنگ دين و آموزش ارزشهاى الهى ارتباط عميق و خالص با معبود داشته اند.

قرآن دعاها استغفارها و مناجاتهايى از آنان نقل مى كند كه با آهنگ دلنواز[ رب] و[ ربنا] 19 شروع مى شود. آن دل باختگان حق از ربوبيت حق در تمام خواستهاى خود كمك مى گرفته اند.

در كتب روايى نيز به دعاهايى بر مى خوريم كه از پيامبر(ص ) و امامان معصوم ( ع ) به ما رسيده است .از آن جمله : صحيفه سجاديه كه مجموعه اى است از معارف وارزشهاى اسلامى در قالب دعا.

به فرموده امام راحل :

[ ما مفتخريم كه ادعيه حيات بخش كه آن را قرآن صاعد مى خوانند ازائمه معصومين ماست . ما به مناجات شعبانيه امامان و دعاى عرفات حسين بن على عليهماالسلام و صحيفه سجاديه اين زبور آل محمد و صحيفه فاطميه كه كتاب الهام شده از جانب خداوند تعالى به زهراى مرضيه است از ماست] 20 .

مضامين بلند و محتواى و سرشار از معارف ادعيه معصومين گوياى اين حقيقت است كه : آنان از منبع وحى و رسالت الهام گرفته و جانشان از كوثر نبوت سيراب گشته است. آنچه عارفان واصل و پيشگامان معرفت، در طول تاريخ ، گفته و نوشته اند، چيزى افزون بر معارف اهل بيت (ع) نگفته اند.

[...اگر نبود درادعيه الا دعاى مناجات شعبانيه كافى بود براى اين كه امامان ما امامان بحقند. آنهايى كه اين دعا راانشاء كردند و تعقيب كردند. تمام اين مسايلى كه عرفا در طول كتابهاى طولانى خودشان مى گويند در چند كلمه مناجات شعبانيه هست] 21 .

ناله هاى جانسوزاميرالمومنين ( ع ) در دعاى كميل و گريه هاى شبانه و سجده هاى طولانى آن حضرت درد فراقى كه سخت تراز آتش سوزان دوزخ است

آرزوى وصالى كه در سرتاسراين دعا به چشم مى خورد نشانگراين مساله است كه آن حضرت به دعا واستغفار توجه كامل داشته است . دعاى عرفان امام حسين ( ع ) كه يك دنيا معرت و عرفان دراو نهفته است نيز گواه اين حقيقت است كه آن حضرت در بيابان عرفات به دنبال معشوق و محبوب خود مى گشته و خود را در برابر عظمت و قدرت او همچون قطره اى دراقيانوس بيگران مى ديده است . بالاخره ادعيه اى كه از پيامبران وامامان معصوم ( ع ) در دست ماست مجموعه اى است گرانقدراز: نيايش استغفار طلب عفو و مغفرت و توبه از گذشته ها و گناهان .

ممكن است دراين جااين سوال مطرح شود كه : معناى دعا واستغفار معصومين چيست ؟ و با عصمت آنان چگونه سازگاراست ؟اگر آنان پاك و منزه از گناه هستند پس ناله ها طلب غفرانها واظهار ندامت و پشيمانى ها در دعاى آنان چگونه توجيه مى شود؟ براى پاسخ به اين پرسش جوابهاى متعددى داده شده است :

برخى از عالمان دين براين باورند كه : تمام ادعيه امامان معصوم ( ع ) براى تعليم و تفهيم ديگران است . آنان راه و روش نيايش را به مردم مى آموخته اند نه اين كه براى خويشتن دعا و نيايش كرده باشند.

اين جواب نمى تواند پاسخ صحيح و درستى باشد زيرا بنابراين بايد پذيرفت كه معصومين ( ع ) هيچ گاه در مقام دعا قصد جدى نداشته اند و يا آن كه بعضى از دعاهاى آنان حقيقى بوده و برخى تعليمى و آموزشى ! در حالى كه هيچ يك ازاين مسايل از روايات و سيره آن بزرگواران استفاده نمى شود.

بعضى ديگراز عالمان دين كه بخش عظيمى را تشكيل مى دهند براين عقيده اند كه گناه و عمل ناپسند امرى است داراى مراتب ممكن است كارى از پيغمبرى و ياامامى صادر شود كه از جهت حكم شرعى نه حرام باشد و نه مكروه لكن متناسب با شان و مقام آنان نباشدازاين روى آن بزرگواران اين چنين عملى را گناه بدانند واز پيشگاه خدا طلب عفو و مغفرت بكنند. به عبارت ديگر صفحه روح و جان آن پاكيزه جانان آن قدر صاف و پاك است كه كوچكترين ترك اولى

را گناه مى دانند و گاهى حسنات خود را نيز سيئات مى شمارند

از رسول خدا(ص ) نقل شده است كه فرمود:

ليغان على قلبى وانى لاستغفرالله فى كل يوم سبعين مره 22 .

چيزهايى قلب مرا فرا مى گيرد كه به واسطه آن روزى هفتاد مرتبه استغفار مى كنم !

امام در توضيح اين حديث مى فرمايد: