عنصر اخلاق در مکتب امام خمینی نسخه متنی

2. دعا و تعليم مبارزه .

با توجه به معارف و منابع دينى و دقت در متون ادعيه و نيز مطالعه سيره و روش پيشوايان دينى به اين نكته مى رسيم كه : دعا علاوه بر جنبه تربيتى و تهذيبى آموز دهنده مبارزه با زراندوزان و زورمداران نيز بوده است . يكى از عوامل مهم و اساسى در تجهيز مردم براى حضور در صحنه هاى اجتماعى و سياسى همين ادعيه است . با نگاهى به ادعيه صحيفه سجاديه در مى يابيم كه دعا گريز از مسووليتهاى اجتماعى و مبارزه نيست بلكه عامل كسب نيرو و توان لازم براى ادامه راه و جهاداست :

[ ائمه عليهم صلوات الله كه تقريبا همه شان گرفتار به يك ابرقدرتهايى بودند (كه نمى توانستند يك كارى انجام بدهند شاخص ) علاوه بر آن هدايتهاى زيرزمينى كه مى كردند اين ادعيه براى تجهيز مردم بود بر خلاف آن دولتهاى قاهرى كه بودند. همين اعديه بودند كه اشخاص وقتى مى خواندند قوت روحى پيدا مى كردند و سبكبار مى شدند و شهادت براى آنها هين و آسان مى شد] 30 .

مسلمانى كه در دعا مى خواند:

وقتلا فى سبيلك فوفق لنا 31

شهادت در راهت را نصيب و روزى من گردان .

چگونه مى تواند شاهد شكنجه و آزار واذيت مظلومان و محرومان باشد و نسبت به سرنوشت آنان بى تفاوت بماند.

اشتغال به دعا به اين معنى نيست كه انسان در لاك خود فرو رود و ميدان را

براى تبهكاران و مفسدان باز گذارد بلكه بايدانسان اهل دعا علاوه بر شكستن بت نفس و خودخواهى به كسراصنام شيطانى و طاغوتى نيز بپردازد.

دعا نه تنها با مبارزه منافاتى ندارد كه خود مجاهدپرور و رزمنده سازاست . بهترين الگوى نيايش و مبارزه پيشوايان معصوم ( ع ) بودند. دراين زمان مصداق روشن اين مدعى رهبر فقيدانقلاب اسلامى امام خمينى بود كه توانست با حفظ روحيه تعبد و معنويت در خويش آغازگر مبارزه اى طولانى با ستمگران جهان گردد:

[دعوت به خلوت با خداى تبارك و تعالى معنى اش اين نبوده است كه مردم تو خانه هايشان بنشينند واز مصالح مسلمين غفلت كنند و مشغول ذكر و دعا باشند] 32 ....

3. نقش دعا در تشكيل حكومت

دعا به معناى صحيح آن همان گونه كه اظهار برائت از مشركين و مستكبرين واعلام ولايت با صالحين و پيشوايان راستين را به ما مى آموزد مبارزه با بدعت و بدعتگزاران را وظيفه مسلمانان مى شمارد و تشكيل حكومت و به دست گرفتن قدرت را نيز توصيه مى كند. يكى از آثار مثبت و سازنده دعا اين است كه : زمينه سازامت و ملتى باصلابت و پرقدرت است .اين مساله در متون ادعيه كاملا مشهوداست . در فرازى از دعاى افتتاح چنين مى خوانيم :

اللهم انا نرغب اليك فى دوله كريمه تعزبهاالاسلام واهله و تذل بهاالنفاق واهله و تجعلنا فيها من الدعاه الى طاعتك والقاده الى سبيلك و ترزقنا بها كرامه الدنيا والاخره 33 .

خداوندا! مااز تواميد داريم كه حكومت گرامى را كه مايه عزت اسلام و مسلمين و خوارى منافقين باشد برقرارسازى و ما را در آن حكومت از دعوت كنندگان به عبادت واز رهبران راه هدايتت قرار دهى .

اين تنها يك آرزو و ميل قلبى نيست بلكه طرح تشكيل حكومت اسلامى بر

محور قدرت و عزت و پيشگامى مسلمان است كه ارائه مى دهد.

امام سجاد( ع ) در بخشى از دعاى مكارم الاخلاق مى فرمايد:

واجعل لى يدا على من ظلمنى ... و قدره على من اضطهدنى 34 .

پروردگار! مرا دست قدرت و نيرو عطا كن تا غالب آيم بر كسى كه به من ظلم مى كند. مرا بر كسى كه به قهر عليه من برخاسته است قدرت بخش .

با دقت و درنگ روى دعاهاى شريف به اين نيجه مى رسيم كه :از آثار دعا برانگيخته شدن مردم است در جهت حضور دراجتماع وايجاد دگرگونى اجتماعى . دعا يعنى زدودن عايقهاى نفسانى واجتماعى .اين كه در زيارت جامعه خطاب به ائمه ( ع ) مى گوئيم :

وساسه العباد واركان البلاد 35 .

به اين معناست : آنان بااين كه اهل ذكر و دعا بوده اند اهل سياست واداره مردم هم بوده اند. پس اهل دعا طبق محتواى خود دعاهاى شريف بايد با تمام توان با آنان كه دعا و دين رااز سياست جدا مى دانند به مبارزه برخيزند.

امام هم اهل دعا بود و هم اهل سياست واداره كشور واز دعا جو ارتباط با خدا واداره اهل زمين برداشتى نداشت :

[ همه چيز دراينها هست در عين حالى كه دعاست . شماادعيه حضرت سجاد( ع ) را مى بينيد دعاست اما چه مى كنداين دعا. هم معنويات هست هم قضيه حكومت هست هم از بين بردن حكومت ظلم است چنانچه سيره ائمه هدى ( ع ) براين بوده] 36 ...

امام به اين نكته اشاره مى كنند كه سيره پيامبر(ص ) وامامان شيعه ( ع ) براين نبوده كه مردم محراب و مسجد باشند واز جامعه و مردم بگريزند. بااينكه مشغول دعا و ذكر بودند به فكر وانديشه نجات مردم وايجاد حكومت الهى واسلامى نيز بوده اند:

[... پيغمبر در عين حالى كه وظايف شخصى خودش را به جا مى آورد و خلوتها با خداى تبارك و تعالى داشت تشكيل حكومت داد و به انحاء عالم براى دعوت مردم فرستاد و مردم را دعوت كرد به ديانت و دعوت كردند به اجتماع] 37 .

4. دعا و آموزشهاى اخلاقى

دعا علاوه بر آثار تربيتى اجتماعى سياسى و... در تصفيه جان و روان اثرى عميق مى گذراد. مكتبى است براى ارائه ارزشهاى انسانى و الهى . درادعيه به ماردى بر مى خوريم كه ضمن بر شمردن رذايل و پرهيز دادن مردم از آنها به فضايل و مكارم اخلاقى ترغيب كرده واصول ارزشها را ترسيم مى كند.از باب نمونه مى توانداز دعاى مكارم الاخلاق امام سجاد( ع ) ياد كرد كه آن حضرت از خداوند چنين مى خواهد:

وهب لى معالى الاخلاق38

امام ( ع ) دراين دعا به ضدارزشها همانند: كبر عجب منت نهادن فخر و مباهات بغض و كينه حسد بدگمانى قطع رحم ذلت پذيرى بخل و امساك غيبت غضب ظلم آتش افروزى واختلاف افشاگرى سرزنش ديگران و...اشاره نموده واز تمام آنها به خداوند پناه برده است .

در مقابل ارزشهاى والا كه سزاواراست هم فرد و هم جامعه به آنها آراسته گردند بر مى شمارد از جمله :

عزت عبادت خدمتگزارى خيرخواهى تواضع خوش گمانى محبت و نوعدوستى نيكوكارى خوش برخوردى ستم ناپذيرى ادب واحترام نسبت به معلم و مربى انفاق واحسان سپاسگزارى چشم پوشى از بدى ديگران گسترش عدل فرو بردن غيظ خاموش كردن آتش فتنه واختلاف پرده پوشى پيشتازى در فضايل ايثار قول حق مبارزه با بدعتگزاران و...

اينها و نمونه هاى فراوان ديگر در دعاهاى شريف بذر فضايل و ارزشها را در دل و جان انسانها مى پاشند و ريشه رذايل و رفتارهاى ناشايسته را مى خشكانند. چگونه ممكن است كسى دراين مكتب پرورش يابد واين ارزشها را شبانه روز بر زبان جارى كند اما در گفتار و رفتارش اثر نگذارد. بى شك اين مكارم اخلاقى ثاثيرى ژرف و فراگير بر روح اهل دعا و نيايش مى گذارد واو رااز بسيارى از

گناهان و مفاسداخلاقى دور مى سازد.

[ همه بركات از همان دعا خوانهاست ... همين دعاخوانها و همين كسانى كه به ظواهراسلام عمل مى كنند اينها پرونده جنائيشان نسبت به ديگران يا ندارند يا كم است ... تمام اين خيرات و مبرات كه مى بينيد از اين مومنين است . تمام اين موقوفات كه براى خيرات مطلق و براى دستگيرى از ضعفاست ازاين اهل ذكر واهل نمازاست از غيرايشان نيست] 39 .

دعا به مفهوم واقعى اش كه همان احساس حضور در محضر حق تعالى است داراى اهميت و جايگاه خاصى در معارف و منابع دينى است كه دراين مقاله از زبان امام رحمه الله عليه در حد توان اشاره اى به آن داشتيم . به اميد آن كه ازادعيه ائمه ( ع ) توشه راه برگيريم .