/ سوره عنكبوت / آيه هاى 25 - 21
21 . يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَرْحَمُ مَنْ يَشاءُ وَ إِلَيْهِ تُقْلَبُونَ.22 . وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ ما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ.23 . وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِ آياتِ اللَّهِ وَ لِقائِهِ أُولئِكَ يَئِسُوا مِنْ رَحْمَتِي وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.24 . فَما كانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنْجاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَ آياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ.25 . وَ قالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثاناً مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ وَ يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً وَ مَأْواكُمُ النَّارُ وَ ما لَكُمْ مِنْ ناصِرِينَ.ترجمه
21 - هر كس را بخواهد عذاب مى كند و بر هر كس كه بخواهد رحمت [و بخشايش ] مى آورد و تنها به سوى او بازگردانده مى شويد.22 - و شما نه در زمين و نه در آسمان [هرگز] به ستوه آورندگان [فرمانرواى تواناى هستى ] نخواهيد بود، و جز خداوند [يكتا] نه هيچ سرپرستى داريد و نه [هيچ يار و] ياورى.23 - و كسانى كه به آيات خدا و ديدار او كفر ورزيدند، آنان از رحمت [و بخشايش ] من نوميد مى گردند و برايشان عذاب دردناكى خواهد بود.24 - پس [در برابر منطق درست و شايسته ابراهيم ] پاسخ قومش تنها اين بود كه گفتند: او را بكشيد يا بسوزانيد! امّا خدا او را از آتش رهايى بخشيد؛ به يقين در اين [سرگذشت درس آموز] براى گروهى كه ايمان مى آورند نشانه هايى [از يكتايى و قدرت بى كران خدا] است.25 - و [ابراهيم ] گفت: جز اين نيست كه شما غير از خدا تنها بتهايى را [به پرستش ] برگرفته ايد تا در زندگى اين جهان مايه دوستى در ميان شما باشد، آن گاه در روز رستاخيز از يكديگر بيزارى مى جوييد و يكديگر را نفرين مى كنيد و جايگاهتان آتش [شعله ور دوزخ ] است و هيچ [ياران و] ياورانى نداريد!نگرشى بر واژه ها
«معجزين»: از ريشه «عجز» در اصل به مفهوم عقب افتادن از چيزى است و «معجزه» در اينجا به مفهوم كسى است كه ديگرى را ناتوان مى سازد و از آنجايى كه وقتى كسى فرار مى كند و از قلمرو قدرت ديگرى بيرون مى رود، او را از دسترسى به خود ناتوان مى سازد؛ اين واژه در اين موارد به كار مى رود.«ولىّ»: «يار» و كسى كه بدون درخواست، خودش به انسان يارى مى رساند.«نصير»: «ياور» و كسى كه به تقاضاى انسان يا بدون درخواست انسان و به وسيله ديگرى او را كمك مى كند.تفسير -
كسانى كه از رحمت خدا نوميد مى گردند
در نخستين آيه مورد بحث آفريدگار هستى در هشدارى سخت مى فرمايد:يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَرْحَمُ مَنْ يَشاءُخدا مالك پاداش و كيفر و فرمانرواى سراى آخرت است و از آنجايى كه ذات پاك و بى همتاى او فرزانه و دادگر است تنها به كارهاى شايسته و انجام آنها فرمان مى دهد و آنها را مى خواهد؛ از اين رو هر كه را بخواهد و در خور كيفر بداند عذاب مى كند و هر كه را بخواهد و شايسته رحمت و بخشايش بداند، مورد مهر و محبت قرار مى دهد و به وسيله ارزانى داشتن توبه و طلب آمرزش يا نظير ان، آنان را مى آمرزد.وَ إِلَيْهِ تُقْلَبُونَ.و همه شما به سوى او بازگردانده مى شويد.واژه قلب به مفهوم بازگشت مى باشد و مفهوم آيه اين است كه: و شما به زندگى جهان ديگر باز گشت داده شده و به پاداش و كيفر عملكردتان خواهيد رسيد و آنجاست كه جز ذات پاك و بى همتاى او كسى مالك سود و زيانى نخواهد بود.اين آيه شريفه به آيات پيش پيوند دارد و پاسخ انكارگران معاد است كه گويى مى گفتند: اينك كه در دنيا عذاب و كيفرى نيست، ما نيز از هيچ گناهى روگردان نخواهيم بود؛ و آيه شريفه پاسخ مى دهد كه: شما در روز رستاخيز به سوى خدا بازگردانده مى شويد و به كيفر گناهانتان خواهيد رسيد و بدينوسيله به آنان هشدار مى دهد.آنان گويى مى گفتند: اگر ما به سوى رستاخيز و داورى خدا نيز بازگرديم، بازهم مى توانيم از خود دفاع نموده و جان خود را نجات بخشيم كه قرآن در پاسخ اين پندار ابلهانه آنان مى فرمايد:وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِو شما نه به ستوه آورنده و ناتوان سازنده خدا در زمين خواهيد بود و نه در آسمان؛ نه در دنيا از قلمرو قدرت او مى توانيد بگريزيد و از كيفر گناهانتان خود را نجات دهيد و نه در سراى آخرت پس بهوش باشيد و از نافرمانى او بترسيد.چرا؟ در حالى كه كفرگرايان از موجودات آسمانى نيستند، چرا آفريدگار هستى به آنان هشدار داد كه نه در زمين مى توانند او را به ستوه آورند و نه در آسمان؟ دو پاسخ
1 - به باور پاره اى از جمله «قطرب» و «مقاتل» بيان آيه شريفه به صورت تقدير و فرض مى باشد و مفهومش اين است كه: شما نه به ستوه آورنده خدا در زمين هستيد و نه اگر از آسمانيان باشيد مى توانيد از قلمرو قدرت او بيرون رويد. اين بيان درست نظير اين جمله است كه كسى بگويد: شما نمى توانيد از چنگال عدالت فرار كنى خواه در اينجا باشى و يا به سوى بصره بروى.2 - امّا به باور «فرّاء» معناى آيه اين است كه: «و لا مَن فى السماء بمعجزين» و نه آنانكه در آسمان هستند مى توانند خدا را به ستوه آورند و ناتوان سازند. با اين بيان «مَنْ» در آيه شريفه حذف شده است، چرا كه ظاهر آيه بر آن دلالت دارد، درست نظير اين شعر «حسان» كه:
أمن يهجو رسول اللّه منكم
و يمدحه و ينصره سواء...
و يمدحه و ينصره سواء...
و يمدحه و ينصره سواء...