معاد جسماني و روحاني از ديدگاه قرآن - معاد جسمانی و روحانی نسخه متنی

معاد جسماني و روحاني از ديدگاه قرآن

از مطالعه آيات قرآن به روشني به دست مي‎آيد كه معاد هم جسماني است و هم روحاني، يعني علاوه بر اين‎كه ارواح در قيامت محشور خواهند شد، بدن‎ها نيز بار ديگر صورت و شكل پيشين خود را بازيافته و مورد تعلق ارواح قرار مي‎گيرند، و نيز پاداش‎ها و كيفرها منحصر در لذايذ و آلام حسي و بدني نبوده، بلكه يك رشته لذايذ غير حسي و غير بدني نيز تحقق دارد: اينك نمونه‎هايي از آيات قرآني را در دو زمينه معاد روحاني و معاد جسماني، يادآور مي‎شويم:

الف. قرآن و معاد روحاني

در اين رابطه دو دسته از آيات قابل بررسي است:

1. آيات مربوط به بقاي نفس پس از مرگ.

2. آيات مربوط به آلام و لذايذ غير بدني.

آياتي كه بر بقاي نفس پس از بدن دلالت دارند، بسيارند. برخي از آن‎هارا يادآور مي‎شويم:

1. «اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِها».[12]

خداوند جانها را به هنگام مرگ به طور كامل مي‎گيرد.

مقصود از كلمه «اَنْفُس» در اين آيه شريفه همان ارواح است كه به بدن‎ها تعلق داشته و مدبر آنها مي‎باشند. بنابراين، از اين آيه استفاده مي‎شود كه
:

اولاً

نفس واقعيتي مستقل از بدن دارد.

ثانياً

با مرگ بدن و متوقف شدن حيات جسماني انسان، نفس او هم‎چنان باقي مي‎باشد. و چون حيات انسان در گروِ نفس او است بنابراين، حيات اُخروي او بدون نفس و روح او نخواهد بود.

2. «قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ».[13]

ـ بگو فرشته مرگ، كه گرفتن جان‎هاي شما به او واگذار شده است، جان‎هاي شما را به طور كامل مي‎گيرد.

اين آيه شريفه پاسخ كساني است كه واقعيت انسان را همين كالبد حسي او مي‎پنداشتند، و با توجه به اينكه بدن پس از مرگ متلاشي شده و ذرات آن در سطح زمين پراكنده و ناپديد مي‎گردند، معاد را امري باور نكردني مي‎انگاشتند.

قرآن كريم سخن آنان را اين‎گونه بازگو نموده است:

«وَ قالُوا أَ إِذا ضَلَلْنا فِي الْأَرْضِ أَ إِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ».[14]

آيا هنگامي كه ما در بين زمين پراكنده و ناپديد شديم، زندگي جديدي خواهيم داشت.
قرآن، با بيان اين‎كه واقعيت روح و جان انسان‎ها امري غير مادي است، و توسط فرشته مأمور از جانب خدا به طور كامل دريافت مي‎گردد، و پس از مرگ تن هم‎چنان به حيات خود ادامه مي‎دهد، نادرستي پندار آنان را آشكار مي‎سازد.

[1] . مبدأ و معاد، ص 273؛ اسفار، ج 9، ص 165؛ و نيز ر.ك: تفتازاني، شرح مقاصد، انتشارات رضي، ج 4، ص 88 و لاهيجي، گوهر مراد، ص 620ـ621.

[2] . شرح منظومه، مبحث معاد، فريده دوم.

[3] . ص/ 83.

[4] . صافات/ 160.

[5] . يوسف/ 24.

[6] . صافات/ 40ـ128.

[7] . وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيماهُمْ... ـ اعراف/ 48 ـ در بحث‎هاي آينده به تفصيل در اين‎باره بحث خواهيم كرد.

[8] . فجر/ 30ـ27.

[9] . در روايات از اين نوع عبادت، به عبادت آزادگان و به عنوان برترين عبادت ياد شده است. ر.ك: الميزان، ج 1، ص 37.

[10] . سرمايه ايمان، ص 160.

[11] . الشفاء، الالهيات، مقاله 9، فصل 7.

[12] . التوفي، فيض الشيء الأيفاء و الاتمام؛ زمر/ 42.

[13] . سجده/ 11.

[14] . سجده/ 10.