اسناد به كتابهاى چهارگانه - مأخذ حدیث از دیدگاه شیعه نسخه متنی

اسناد به كتابهاى چهارگانه

بسيارى از دانشمندان شيعه دوازده امامى كتابهاى«اثبات»و«مشيخات»را به رشته تحرير در آوردند تا اسانيد خود را به مؤلفان كتابهاى چهارگانه و ديگر مؤلفان شيعى برسانند و بزرگترين كتاب در اين زمينه كتاب«خاتمةـالمستدرك»تأليف شيخ ميرزا حسين نورىـدر گذشته به سال 1320 ه.قـاست كه به حكم تأخر،كاملترين و بزرگترين كتاب در اين خصوص است و من با استناد به گفته شاعر مى گويم:

اگر شما دقيقا همانند آنان نيستيد،لا اقل به ايشان تشبه جوييد.كه تشبه جستن به بزرگان،خود موجب رستگارى است.

من در اينجا نام برخى از مشايخ را كه اسانيدشان به دست ما رسيده است،به طور خلاصه ذكر مى كنم:

1ـپدر و استاد فقيه و حكيم سيد ميرزا حسن بجنوردىـسايه اش مستدام بادـكه از نوادر روزگار است.

2ـمصلح شهير،سيد محمد على،ملقب به هبة الدين شهرستانى.

3ـعلامه بزرگ سيد مهدى خوانسارى.

4ـآيت الله سيد شهاب الدين مرعشى،كه از مفاخر شيعه به شمار است.

همچنين بسيارى از دانشمندان،كه ذكر نامشان موجب اطاله كلام است.در اينجا تنها به ذكر نام محدث بزرگوار شيخ محمد محسن بن حاج على بن مولا محمد رضا بن حاج محسن تهرانى محسنى منزوى،مشهور به«آقا بزرگ تهرانى»بسنده مى كنيم.

وىـخدايش رحمت كنادـبه سال 1293 ه.ق در تهران تولد يافت و در ماه شوال سال 1313 ه.ق به قصد زيارت عازم عتبات عاليات در عراق شد و سپس به وطن باز گشت و دوباره به سال 1315 ه.ق براى كسب دانش به نجف اشرف هجرت كرد و به خدمت استادش ميرزا حسين نورى شتافت و ملازم وى گشت و در مجلس درس شيخ محمد كاظم خراسانى،صاحب كتاب«الكفاية»و شيخ شريعت اصفهانى و شيخ محمد تقى شيرازى و ديگر علماء نيز حضور يافت و آنگاه در سال 1329 ه.ق به سامراء هجرت كرد و تا سال 1335 ه.ق در آن ديار اقامت داشت،سپس به نجف اشرف بازگشت و كتابخانه مجلل و نوبنيادى را در آنجا تأسيس نمود و سرپرستى آن را خود بر عهده گرفت و بسيارى از فضلا از آن كمال استفاده را بردند و وى همچنان عهده دار سرپرستى كتابخانه بود تا اينكه در روز هيجدهم ماه ذى حجه سال ه.ق دارفانى را وداع گفت و به سراى باقى شتافت.

نخستين كسى كه تاريخ وفات وى را بيان داشته است،سيد موسى هندى،شاعر كاظمينى بوده كه چنين سروده است:

اين مصيبت،سخت جانفرسا و غم انگيز است و ستاينده وى را جز سكوت گريزى نيست اگر او را به خاك سپاريد،در حقيقت علم و تقوى را تماما به خاك سپرده ايد نام وى(آغا بزرگ محسن)ماده تاريخ وفاتش به حساب مى آيد.

تأليفات شيخ آقا بزرگ تهرانى مجموعا شامل بيست و پنج كتاب و رساله است كه مشهورترين آنها عبارتند از:

1ـكتاب«الذريعة الى تصانيف الشيعة (23) ».ـكتاب«طبقات اعلام الشيعة»كه بر حسب سده هاى پياپى ترتيب و نگارش يافته و ذكرى از دانشمندان شيعىـاز آغاز قرن چهارم هجرى قمرى به بعدـدر آن رفته است.

3ـكتاب«مصفى المقال فى مصنفى علم الرجال».

4ـكتاب«توضيح الرشاد فى تاريخ حصر الاجتهاد».

5ـكتاب«المشيخة»يا«الاسناد المصفى»،كه در آن مختصرا به ذكر نام اساتيدش در علم رجال همراه با اسانيدشان پرداخته است.

وى اساتيد بسيار داشته است كه به بيست تن مى رسيده اند و معروفترين آنان عبارتند از :

1ـشيخ ميرزا حسين نورىـدر گذشته به سال 1320 ه.قـ.

2ـسيد مرتضى كشميرى،معروف به«جمال السالكين»ـدر گذشته به سال 1323 ه.ق (24) ـ.

3ـشيخ ميرزا حسين خليلىـدر گذشته به سال 1326 ه.قـ.

4ـشيخ محمد كاظم خراسانىـدر گذشته به سال 1329 ه.قـ.

5ـشيخ فتح الله شريعت اصفهانى.

اينك به ذكر اسناد تمام كتابهاى حديث نزد شيعه دوازده امامى،از كتابهاى چهارگانه حديثـكه در شهرت و اعتبار به روشنايى روز مى مانندـگرفته تا كتابهاى اصول و مجموعه هاى حديث و كتاب هاى مربوط به علم رجال و ديگر تأليفات مى پردازيم و آنها را به نقل از مشايخ بزرگوارم كه قبلا ذكر نامشان رفت و نيز از مشايخ آنان با سلسله اساتيد پيوسته شان بيان مى داريم و تفصيل آن را به كتاب«خاتمة المستدرك»تأليف شيخ نورىـخدايش رحمت كنادـكه همه روشها و اسانيد در آن فراهم آمده است،ارجاع مى دهيم و از شاگرد بزرگوارش،علامه شيخ آقا بزرگ تهرانىـخدايش رحمت كنادـبه روايت سند مى پردازيم.

اينك از سندى واحد كه به علامه حلى،شيخ حسن بنـيوسف بن مطهرـدر گذشته به سال 726 ه.قـمنتهى مى شود،ياد مى كنيم،چه او فراهم آورنده اسناد در روزگار خويش بوده كه توسط وى به مؤلفان كتابهاى چهارگانه مى رسيده است و من با استعانت از خداوند بزرگ در اين باب چنين مى گويم :

كتابهاى چهارگانه حديث و ديگر كتابهاى شيعى را علامه شيخ آقا بزرگ تهرانىـدر گذشته به سال 1389 ه.قـاز شيخ ميرزا حسين نورىـدر گذشته به سال 1320 ه.قـ،و او از ميرزا هاشم خوانسارى،و او از سيد صدر الدين عاملى،و او از سيد محمد مهدى بحر العلوم،و او از مولاـمحمد باقر وحيد بهبهانى،و او از مولا محمد باقر مجلسى،و اواز پدرش محمد تقى مجلسى،و او از شيخ بهاء الدين عاملى،و او از پدرش حسين بن عبد الصمد عاملى،و او از شيخ زينـالدين شهيد ثانى،و او از نور الدين على بن عبد العالى ميسى،و او از شمس الدين محمد بن محمد معروف به ابن مؤذن جزينى،و او از ضياء الدين على عاملى،و او از پدرش شمس الدين محمد بن مكى معروف به شهيد اول،و او از فخر المحققينـابو طالب محمد حلى،و او از پدرش حسن بن مطهر معروف به علامه حلىـدر گذشته به سال 726 ه.قـروايت و نقل كرده است.