عظمت قرآن (2) نسخه متنی

پس تا اين جا دو راه از روش‏هاي هدايت را گفتيم: راه برهان و راه تعبد ايماني.

3ـ تهذيب نفس: اگر كسي نمي‏خواهد درس بخواند يا فرصت درس خواندن ندارد آيا راهي به شناخت حقايق دارد؟ قرآن مي‏فرمايد راه هدايت براي چنين افرادي از طريق راه تهذيب نفس و تصفيه قلب باز است. منتها تهذيب نفس را خود شارع مشخّص كرده است. اين كه فرمود: «واعبد ربّك حتي يأتيك اليقين»27 معلوم مي‏شود همان طوري كه با برهان يقين حاصل مي‏شود با عبادت هم يقين به دست مي‏آيد. يك وقت كسي عبادت مي‏كند براي اين كه مكلف به عبادت است و در جهنم نسوزد اين يك همت است، گاهي هم عبادت مي‏كند به شوق بهشت، لذا كتاب‏هاي دعا را ورق مي‏زند ببيند كه براي كدام عبادت ثواب بيشتري از نظر بهشت ياد شده است كه آن را بخواند. گاهي نه براي جهنم است و نه بهشت بلكه عبادت مي‏كند كه هر گونه حجاب را برطرف كند و معبود خود را ببيند و حق بر او روشن بشود، مثل «حارثة بن مالك».

آيه «واعبد ربّك حتي يأتيك اليقين» هم راه تهذيب نفس است كه در آن، هم راه مشخص شده و هم نتيجه. اين «حتي»، در آيه شريفه، حتايِ «منفعت» است نه حتاي تحديد نه يعني عبادت بكن تا به يقين برسي كه اگر به يقين رسيدي معاذ الله عبادت را ترك كني، چون اگر عبادت را ترك كردي همان جا سقوط مي‏كني مثل اين كه به ما گفتند اگر خواستي دستت به كليد برق برسد اين پله‏هاي نردبان را طي كن تا بالا بروي و كليد برق را بزني، اگر كسي از پله‏هاي نردبان بالا رفت بعد گفت نردبان چيست گفتن همان و سقوط همان، اگر به ما گفتند پله‏هاي نردبان را بالا برو تا دستت به سقف برسد نه يعني وقتي دستت به سقف رسيد حالا نردبان را انكار كن و گرنه سقوط مي‏كني. پس اين «حتي» حتايِ حد نيست، حتاي منفعت است ؛ يعني يكي از فوايد مترتبه بر عبادت پيدايش يقين است، «فاذا اتاك اليقين فاقم العبادة و حسّنها و اَتمْها و اكملها» اگر يقين پيدا كردي بهتر و زيباتر عبادت بكن. اين عبادت است كه راه «حارثة‏بن مالك» است، نبايد كسي بگويد اين راه مخصوص معصومين ـ عليهم السلام ـ است، چون امام خميني :