سنجش و ارزیابی یک حدیث درباره قرآن نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

سنجش و ارزیابی یک حدیث درباره قرآن - نسخه متنی

سید کاظم طباطبایی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

بسيار ديده مي شود که حديث شناسان راويي را به خاطر منفرد بودنش در نقل يک حديث «منکر» که با ضرورت ديني يا با روايات مشهور مخالفت دارد، تضعيف مي کنند. در اين جا نيز سزاوار است اين يزيد فارسي را به خاطر اينکه در نقل اين حديث منفرد است ضعيف قلمداد کنيم. همچنان که بخاري هم او را در رديف ضعفا نام برده و از زبان يحيي بن سعيد قطّان او را همراه و همگام با فرمانروايان ستم پيش قلمداد کرده بود.

گفتني است که ابن کثير دمشقي هم در تفسير خود و هم در کتاب فضايل القرآن اين حديث را نقل کرده و رشيد رضا در هر دو مورد تعليقه اي نگاشته و حديث مزبور را به نقد کشانده است. او در مورد نخست مي نويسد:

«روايتي که وي (يزيد فارسي) در نقل آن يکّه و تنها باشد، درباره ترتيب قرآن معتبر تلقّي نمي گردد. زيرا درباره ترتيب قرآن جز حديث متواتر مطلوب نيست»[45] و در مورد دوم نيز چنين نظر مي دهد: «در ترتيب قرآنِ متواتر نمي توان به حديث يک چنين کسي که در نقل روايت يکّه و تنهاست، استناد جُست».[46]

افزون بر منافات اين حديث با تواتر قطعي قرآن، نکته ديگري نيز شايسته طرح است و آن نکته اين که يکي از نشانه هاي بي پايه بودن يک حديث آن است که از کاري مهم خبر دهد که انگيزه بسيار بر نقل آن در حضور جمع وجود داشته باشد. آنگاه از ميان آن جمع تنها يک تن آن را نقل کرده باشد.[47] اينک بايد پرسيد: با آنکه از همان زمان تهيه و تدوين مصاحف عثماني نبودن بسمله در آغاز سوره توبه پرسشهايي را بر انگيخته است، چرا اين پرسش ابن عبّاس و پاسخ عثمان را تنها يک تن و آن هم يزيد فارسي گزارش مي‌کند؟ چرا شاگردان و پيروان مکتب تفسيري اين عبّاس و گزارشگران آراي او مانند سعيد بن جبير، مجاهد، عکرمه، طاووس يماني و عطاء بن ابي رباح اين حديث را از زبان استاد خويش نقل نکرده اند؟

حاصل سخن آنکه «حسن» شمردنِ اين روايت از سوي ترمذي و «صحيح» دانستن حاکم نيشابوري و همراهي ذهبي با نظر وي، ارزش و اعتباري ندارد؛ بلکه ارزش و اعتبار از آنِ حجّت و دليل است.

در پايان لازم مي بيند اين نکته را بيفرايد که درباره نبودن «بسمله» در آغاز سوره توبه بسياري را عقيده بر اين است که چون اين سوره «شامل براءت خداوند و پيامبر(ص) از مشرکان با قاطعيت هر چه تمامتر بوده است، لذا به عنوان براعت استهلال يعني آغاز نيرومند و حاکي از پيام متن، «بسم الله الرحمن الرحيم» را نياورده است.[48] اين عقيده مبتني بر حديثي است که به اميرمؤمنان علي(ع) نسبت مي دهند. گويند علي (ع) فرموده است: «بسم الله الرحمن الرحيم در آغاز سوره برائت نيامده است. زيرا بسم الله الرحّمن الرّحيم براي امان و رحمت است و سوره براءت با شمشير نازل شده است».[49]

/ 10