لطفا منتظر باشید ...
راز زدايي از پيام متن (هرمنوتيك بولتمان و گستره راز زدايي در تفسير متون ديني)
عليرضا قائمينيااشاره :مسأله اصلي كه هرمنوتيك متون با آن سروكار دارد فهم وتفسير متون است. گرچه هرمنوتيك گام به گام و تدريجا كار خود را به همه علوم انساني گسترش داده است و حتي امروزه مباحثي از آن در بيرون از قلمرو تفسير متون، از قبيل جامعه شناسي، روانشناسي، معرفت شناسي، فلسفه، سياست و غيره نيز مطرح ميشود، ولي اكثر مباحث آن با فهم و تفسير متون ارتباط دارند.از اين رو، هرمنوتيك براي رشتههايي كه با متون ديني سروكار دارند، اهميت بسزايي دارد.متون ديني در اديان مختلف پيام و يا پيامهايي براي مخاطبان خود دارند و وظيفه مفسران راز زدايي از اين پيامها و گشودن راز آنها است. هرمنوتيك نيز در اين ميان تلاش ميكند تا راهي براي حل اين مسأله بيابد.تعبير «راز متن» نكته جديدي نيست كه تنها هرمنوتيك بدان اشاره كرده باشد، بلكه مفسران رسمي متون ديني از سنتها و اديان مختلف از قديم به اين نكته اشاره كردهاند و متون ديني خود را اسرارآميز دانستهاند. اين نكته حتي در لابهلاي سخنان مفسران قرآن كريم نيز به چشم ميخورد.1
وقتي از «راز متن» سخن ميگوييم به سطح و مقياس خاصي از زبان نظر داريم. هر متني از علايم و نمادهاي زباني فراهم آمده است. نظريهپرداز معاصر «پل ريكور»2 تحليلهاي جذابي در اين زمينه دارد. او معتقد است كه متون تنها مقياس و سطح زبان نيستند و زبانشناسان از سطوح و مقياسهاي ديگري نيز سخن ميگويند. آنها از واژههاو جملات بحث ميكنند. معناشناسي لُغتي3 به سطح و مقياس واژهها مربوط ميشود. همچنين، زبانشناسان از جملات و بافتهاي گوناگوني كه واژهها در آنها قرار ميگيرند و اختلاف اين بافتها بحث ميكنند. اين مقياس و سطح غير از سطح معناشناسي لغتي است و معناشناسي ساختاري4 نام دارد5، متون به سطح و مقياس سومي از زبان تعلق دارند كه سطح هرمنوتيكي است. مسأله راز متن از اين جهت مسألهاي هرمنوتيكي است و به تبييني هرمنوتيكي نياز دارد.متون ديني ميخواهند پيامي را به مخاطبان خود انتقال دهند. مفسر نيز ميخواهد از اين پيام پرده بردارد و آن را بر مخاطبان مفهوم سازد. امّا چرا اين پيام به صورت راز در ميآيد و به تفسير نياز پيدا ميكند؟ و هرمنوتيك معاصر چه پاسخي به اين پرسش ميدهد؟
هرمنوتيك كلامي6 بولتمان، پاسخ خاصي براي اين مسأله پيش كشيده است كه قصد دارم در اين مقاله به شرح و بررسي آن بپردازم. پيش از بيان نظر بولتمان مقدمهاي را كه ريكور براي ورود به نظر او بيان كرده به اختصار ميآورم. اين مقدمه اشاره به خاستگاههاي مسأله هرمنوتيك در مسيحيت است.
