آيا جحفه ميقات اهل مدينه است؟ - جحفه نسخه متنی

آيا جحفه ميقات اهل مدينه است؟

بعضي از فقهاي ما اماميه نيز به همين معنا فتوا داده اند ـ با اين تفاوت كه حجفه را مختص اهل شام ندانسته اند ـ و در اين فتوا به ظاهر بعضي از رواياتي كه در اين باره نقل شده، استناد كرده اند. مظفر در كتاب حج از شرح قواعد مي نويسد ⁴⁰: «همه اينها در مورد ميقات اختياري اهل مدينه است اما ميقات اضطراري آنها جحفه ـ يعني همان مهيعه ـ است. در اين كه در صورت اضطرار، احرام از جحفه براي اهل مدينه جايز است هيچ بحثي نيست و حتي بعضي گفته اند كه به صورت اختياري نيز جايز است; زيرا در روايت صحيح علي بن جعفر آمده است: «اهل مدينه از ذوالحليفه و جحفه محرم مي شوند». ظاهر اين روايت اين است كه هر دو ميقات مساوي است و حاجيان در انتخاب هر يك مخيّراند. و اين ادعا كه «اين روايت مجمل است; چون اين احتمال نيز هست كه مقصود جمع; يعني لزوم احرام از هر دو ميقات باشد» باطل است; زيرا مسلّم است كه جمع بين دو ميقات لازم نيست. پس حتماً مقصود، تساوي آنها است. در صحيح معاوية بن عمار آمده است كه: درباره شخصي از اهل مدينه سؤال شد كه از جحفه محرم شده بود، فرمود: «اشكالي ندارد» در تفسير اين روايت گفته اند كه ممكن است آن شخص از طريق اهل شام عازم حج بوده و به همين جهت در جحفه محرم شده است. اما سؤال كننده خيال كرده كه چون آن شخص اهل مدينه بوده لازم بوده از شجره محرم شود. از اين رو امام فرموده است اشكالي ندارد. اما در پاسخ اين تفسير گفته شده است كه بر فرض قبول چنين احتمالي، باز ضرري بر عمومي كه از روايت استفاده مي شود، نمي رساند، زيرا امام پرسيده است كه آيا از مدينه حركت كرده يا از طريق شام؟ پس شامل هر دو حال مي شود و عموميت دارد. در صحيح حلبي نيز آمده است: «اگر از شجره گذشت در كجا محرم شود؟ فرمود: از جحفه، و بدون احرام، از جحفه نگذرد» در اين روايت امام اجازه داده است كه از جحفه محرم شود و آن را مقيد به حالت اضطرار يا دشواري بازگشت به شجره نكرده است. بلكه ظاهر روايت نشان مي دهد كه جحفه ميقات اختياري است زيرا در آخر آن فرموده است: «بدون احرام از جحفه نگذرد». در روايت صحيح ابو بصير آمده است: به امام صادق ـ ع ـ عرض كردم: اهل مكه چند چيز را برشما خرده مي گيرند. فرمود: چه مي گويند؟ عرض كردم: مي گويند از جحفه محرم شده در حالي كه پيامبر از شجره محرم شد. فرمود: جحفه يكي از دو ميقات است، من چون مريض بودم، نزديكترين آن دو را برگزيدم. ظاهر اين روايت اين است كه اين دو ميقات در حال اختيار يكسان هستند و اگر انسان از هر كدام كه به مكه نزديكتر است محرم شود، كفايت مي كند، به خصوص اگر بيمار باشد. در خبر ـ يا صحيح ـ معاويه آمده است: به امام صادق ـ ع ـ عرض كردم: مادرم همراه من است و بيمار است. فرمود: به او بگو: از آخرين ميقات محرم شود; زيرا رسول خدا براي اهل مدينه ذوالحليفه و براي اهل مغرب جحفه را ميقات قرار داد. وي مي گويد: مادرم از جحفه محرم شد. اين كه امام جواز احرام آن زن از آخرين ميقات را مستند به اقدام پيامبر در تعيين چند ميقات نمود، ظاهرش اين است كه از هر كدام محرم شود كفايت مي كند و بيماري او تأثيري در اين حكم ندارد. با وجود اين چند روايت، گويا فقهاي ما ـ جز تعداد نادري از آنها ـ به اين دليل جحفه را ميقات اضطراري اهل مدينه دانسته اند كه ظاهر روايات مستفيضه اين است كه هر كدام از مردم مناطق مختلف الزاماً بايد از ميقات خويش كه پيامبر تعيين فرموده محرم شوند. بنابراين بايد گفت چند روايت اخير كه نقل شد، اختصاص به حال اضطرار دارد. چنانكه روايت حضرمي از امام صادق ـ ع ـ اين معنا را تأييد مي كند. وي مي گويد: امام صادق ـ ع ـ بيمار بود و از جحفه محرم شد و فرمود: «پيامبر اجازه داده است كه هر كس مريض يا ناتوان باشد از جحفه محرم شود.» اين روايت به روشني نشان مي دهد كه احرام از جحفه ـ براي اهل مدينه ـ فقط در صورت اضطرار جايز است نه در هر حال!