چنانكه پيشتر آمد، أخبار مكه در آغاز كتابي كوچك بوده است كه پس از تأليف آغازين، افزوني هايي يافت و كتابي بزرگ سامان گرفت. پس از آن كساني از محققان به گزينش آن همت گماشتند و برخي آن را به نظم كشيدند:1 ـ سعدالدين بن عمر اسفرائني مكي وي از عالمان قرن هشتم هجري است كه كتاب را گزين كرده و آن را «زبدة الأعمال و خلاصة الأفعال» ناميده است. كتاب اسفرايني دو بخش بوده است. الف: درباره مكه كه آن را پس از فرا گرفتن كتاب ازرقي از محمد بن احمد قرشي مكي شافعي در مكه از آن برگزيد، ب:درباره مدينه كه بدان افزوده بوده است. محقق كتاب آقاي رشدي ملحّس نسخههايي از آن را نشان داده است.2 ـ يحيي بن محمد الكرماني وي از عالمان قرن نهم هجري است كه به سال 821 هجري كتاب ازرقي را گزين كرده است. او در اين گزينش اسناد را افكنده و برخي از مطالب بدان افزوده است. وي كتاب را «مختصر تاريخ مكة المشرفه» ناميده35 است از اين كتاب نيز نسخهاي باقي است.36 3 ـ عبدالملك بن احمد...انصاري أرمانتي از فقيهان شافعي قرن هشتم هجري است كه اخبار مكه ازرقي را به شعر كشيده است. ابن حجر عسقلاني از او ياد كرده است و گويا از كتاب وي اثري باقي نمانده است.37 تحقيق كتاب پيشتر اشاره كرديم كه اخبار مكه نخست بار بهمت مستشرق آلماني وستنفلد، تصحيح و تحقيق شده ونشر يافته است. عبدالرحمن بدوي ميگويد:أخبار مكه ازرقي را وي ضمن مجموعهاي با عنوان«أخبار مكه: نصوص عربيه»نشر داد كه اوّلين جلد آن قرار گرفته بود...»38 وي كتاب را براساس سه نسخه مقابله، تحقيق و تصحيح كرده و سپس در لايپزيك آلمان به چاپ سپردهاند. او چهارده صفحه تصحيحات را برآن افزوده و در مقدمهاي دراز دامن از زندگاني ازرقي و كتابش سخن گفته و چگونگي نسخهها را شناسانده است.
لطفا منتظر باشید ...
