امام صادق(عليه السلام)در ادامه وصاياى خود به عبدالله بن جندب مى فرمايند: «و عليك بالصمت تعد حليماً، جاهلاً كنت او عالماً فان الصمت زين لك عندالعلماء و ستر لك عند الجهال.»( )يكى از انگيزه هايى كه به طور طبيعى در انسان ها وجود دارد اين است كه مى خواهند خودشان را مطرح كنند. اين حالت در بچه ها بيش تر به چشم مى خورد; مثلاً، وقتى كودك يك چيزى را مى داند دلش مى خواهد آن را اظهار نمايد تا به ديگران بگويد كه از اين چيزها سردرمى آورد. اين حالت در حد يك خردسال و يا يك انسان بزرگ سال كه هنوز تربيت معنوى پيدا نكرده كاملاً طبيعى است و عيبى هم ندارد، اما كسى كه به تكليف رسيده و مى خواهد متخلق به اخلاق اسلامى گردد، بايد به تدريج سعى كند اين انگيزه هاى غيرالهى را تضعيف نمايد و به جاى آن انگيزه هاى الهى را در خود تقويت كند. اگر انسان از همان ابتدا بخواهد فرزندش را با اخلاص كامل بار بياورد به گونه اى كه هيچ ريا و خودنمايى در اعمال او وجود نداشته باشد، آن كودك هيچ گاه فرد مؤمن و نمازخوانى نخواهد شد; چرا كه بچه براى انجام دادن كارهاى خير نياز به تشويق دارد كه يكى از راه هاى آن تعريف و تمجيد او نزد ديگران است و اين مستلزم اظهار آموخته ها توسط كودك مى باشد.البته اين عوامل طبيعى را مادامى كه هنوز پاى تكليف به ميان نيامده است بايد رعايت كرد، ولى از اول تكليف بايد احكام شرعى و واجب و حرام را به او شناساند و مثلاً، به او فهماند كه اگر نماز براى غيرخدا و به منظور خودنمايى باشد باطل است. بعضى ها شايد تا سن شصت، هفتادسالگى هم هنوز از نظر عقلانى بچه بوده و حالت هاى قبل از بلوغ را داشته باشند; يعنى دلشان بخواهد چيزى را كه بلدند نزد ديگران مطرح كنند و بدينوسيله خودشان را نشان بدهند. يكى از راه هاى رهايى از اين آفت، اين است كه انسان خودش را به كم حرف زدن عادت دهد. كسانى كه زبانشان آزاد است و در اختيار خودشان نيست، در مقام سخن گفتن انگيزه ها و نيّات خالص شرعى را در نظر نمى گيرند. بزرگان ما همواره سعى مى كردند براى محفوظ ماندن از اين آفت كم تر حرف بزنند. گاهى عالمى مدت ها در يك شهرى زندگى مى كرده است، اما حتى بعضى نزديكانش نمى دانستند كه وى داراى معلوماتى مى باشد. حال آن كه عالمى برجسته، مجتهدى بزرگ و صاحب تأليفات متعددى بوده است. كم حرف زدن، آثار مطلوب ديگرى هم دارد; از جمله اين كه جلو سوء استفاده جاهلان و نيز استهزاى معاندان را مى گيرد. كسى كه كم حرف مى زند، هم از شرّ جهال مصون است و هم نزد علما محترم و موقّر. يكى از آفت هاى زبان، تندگويى و سخن نابجا گفتن است. انسان كم حرف اگر سخن نابجايى از كسى بشنود، چون زود در مقام پاسخ برنمى آيد، مى تواند خشم خود را فرو ببرد و عكس العملى نشان ندهد. بسيارى از سخنان ناروا و كلمات زشت، هنگام عصبانيت بر زبان جارى مى شوند، اما اگر انسان ـ چه عالم و چه جاهل ـ بردبار باشد، مى تواند از بسيارى آسيب هاى زبان در امان بماند.
لطفا منتظر باشید ...
