اعمالى كه ما انجام مى دهيم ـ چه واجب و چه مستحب ـ يك شرايط صحت دارد و يك شرايط مقبوليت; مثلاً، نمازى كه مى خوانيم و روزه اى كه مى گيريم، يك شرايط صحتى دارد كه اگر واجد اين شرايط نباشد باطل است و بايد مجدداً آن را به جا بياوريم، و يك شرايط قبولى دارد; به اين معنا كه انجام آن ها به فرض صحت، الزاماً موجب ثواب اخروى نخواهد شد، بلكه براى قبول شدن به شرايطى بيش از شرايط صحت نياز دارد. به فرض اين كه ما عباداتمان را آن گونه كه در روايات بيان شده است انجام بدهيم; يعنى همه سفارش هايى را براى قبولى اعمال و بردن ثواب اخروى بيان گرديده است، رعايت نماييم، آيا ديگر بايد خيالمان راحت باشد كه هم از نظر فقهى تكليفمان را انجام داده ايم و هم از نظر معنوى عبادتمان داراى شرايط قبولى بوده و هم ثواب اخروى براى ما منظور شده است و لذا هيچ مشكلى در قيامت نخواهيم داشت؟ مطلب مهم همين جاست; يعنى حتى اگر عملى با شرايط صحت و مقبوليت هم انجام گرفته باشد، از خطر مصون نيست; زيرا ممكن است پس از انجام عمل باز هم امورى اتفاق بيفتد كه آثار معنوى عمل قبلى را از بين ببرد. اعمال بد آينده مى تواند اعمال خوب گذشته را از بين ببرد، همان طور كه كارهاى خير و يا توبه مى تواند برخى از گناهان را جبران نمايد. انسانى كه با زحمت فراوان سعى مى كند اعمال خود را مطابق شرايط فقهى انجام دهد، شرايط قبولى آن را هم رعايت مى كند كه مثلاً با اخلاص باشد، توأم با ريا و غرور نباشد و ... پس از مدتى ممكن است عملى را انجام بدهد كه كارهاى نيك گذشته را از بين ببرد. البته گاهى اوقات برخى از مسائل ـ العياذ بالله مانند ارتداد ـ كليه اعمال گذشته انسان را از بين مى برد و گاهى اوقات برخى از اعمال را. قرآن در سوره حجرات مى فرمايد: «لاتقدموا بين يدى الله و رسوله» (حجرات: 1); در هيچ كار بر خدا و رسول تقدم مجوييد. «لاترفعوا اصواتكم فوق صوت النبى» (حجرات: 2); فوق صوت پيغمبر صدا بلند مكنيد. اين بى احترامى ها موجب مى شود كه اعمال گذشته انسان ـ كه با شرايط صحت و قبولى هم انجام شده است ـ از بين برود. براى مثال، ممكن است كسى براى انجام وظيفه و از روى اخلاص، به انسان نيازمندى كمك مالى نمايد، اما پس از مدتى اين عمل خود را به رخ او بكشد و با اين كار عمل نيك گذشته اش را زايل گرداند. قرآن كريم در اين باره مى فرمايد: «يا ايهاالذين آمنوا لاتبطلوا صدقاتكم بالمن و الاذى» (بقره: 264); اى اهل ايمان صدقات خود را به سبب منت و آزار تباه نسازيد. قرآن در جاى ديگرى مى فرمايد: «قولٌ معروفٌ خير من صدقة يتبعها اذى» (بقره: 263); به زبان خوش و طلب آمرزش فقير و سائل را رد كردن بهتر است تا آن كه صدقه دهند و از پى آن آزار دهند. اگر انسان با زبان خوش، فرد نيازمندى را كه به او مراجعه كرده است، رد نمايد بهتر از آن است كه به او كمك كند، اما بعد سر او منت بگذارد. اين منت گذاشتن، اصل عمل را باطل مى كند. امام صادق(عليه السلام)در ادامه اين عبارت شريفه به اين موضوع اشاره كرده و مى فرمايند: «ان كانت لك يد عد الانسان فلا تفسدها بكثرة المنن و الذكر لها و لكن اتبعها بافضل منها فان ذلك اجمل بك فى اخلاقك و اوجب للثواب فى آخرتك.»( ); اگر دستى پيش كسى دارى (كنايه از اين كه اگر خدمت و احسانى به كسى كرده اى)، با منت گذاشتن بر او، آن را از بين نبر، بلكه سعى كن خدمت بهترى را براى او انجام دهى كه اين كار هم اخلاقت را زيباتر مى سازد و هم ثواب اخروى ات را بيش تر مى كند.
لطفا منتظر باشید ...
