مواردي به شرح ذيل از حرمت تشريح استثنا شده است:مورد اوّل: هرگاه حفظ حيات مسلمان به تشريح بدن ميّت مسلمان ديگر بستگي داشته باشد. نظير آن كه گروهي از مسلمانان به بيماري كشنده اي مبتلا شده و برخي از ايشان جان بازند و تشخيص بيماري و يافتن راه معالجه تنها در صورتي ميسّر باشدكه بدن ميّت مسلماني كه به سبب همان بيماري جان باخته تشريح شود. همچنين نظير آن كه بچّه درشكم مادر بميرد و حفظ حيات مادر منوط به آن باشد كه بچه را با بريدن يا شكستن اعضا يا روش هاي مشابه ديگر بيرون آورند يا آن كه به عكس مورد پيش، مادر مرده باشد و تنها راه حفظ حيات طفل شكافتن شكم مادر باشد. درتمام اين موارد تشريح جايز است، صاحب جواهر درمورد مثال آخر ادعا كرده است كه هيچ نظريه اي مخالف با جواز تشريح بدن مادر وجود ندارد.سه دليل براي جواز تشريح ـ در جايي كه حيات مسلمان منوط به آن باشد ـ مي توان اقامه كرد:1. مقتضاي قاعدؤ تزاحم ـ كه مورد قبول عقلا در امور است ـ مقدم داشتن جانب اهم است و پيداست كه در تزاحم حرمت تشريح و وجوب حفظ جان مسلمان، حفظ جان، اهم مي باشد.2. تتبّع در نصوص و فتواي فقها در ابواب گوناگون فقه گواهي مي دهد كه حفظ نفس محترم يكي از مهم ترين واجبات و بديهيّات فقهي قلمداد شده است. هرچند كه اين حفظ منجر به ترك واجب يا انجام حرامي شود، اين امر نشانگر اهميّت حفظ نفس در فقه است.
3. روايات وارد درخصوص مورد بحث بدين شرح است:
الف) صحيحؤ علي بن يقطين دركافي با اين سند:
حميد بن زياد از حسن بن محمد بن سماعه از محمد بن ابوحمزه از علي بن يقطين :ازعبد صالح (امام كاظم ـع ـ) درمورد زني پرسيدم كه با داشتن فرزند سالم در شكم، مرده است؟ فرمود: شكم آن زن بايد شكافته و طفل او خارج شود.
ب) دركافي از علي بن ابراهيم از پدرش از ابن ابي عميراز برخي از اصحاب:
درمورد زني كه جان باخته و طفل درشكم او درجنب وجوش است از امام صادق(ع) سوءال شد:آيا جايز است براي بيرون آوردن بچه، شكم مادر شكافته شود؟ امام فرمود: بله، جايز است و شكم مادر [پس از بيرون آوردن طفل بايد] دوخته شود.
ج) روايت وهب بن وهب از امام صادق(ع):
اميرالموءمنين(ع) فرمود: هرگاه زني بميرد و فرزندش درشكم مادر درجنب وجوش باشد [ كه بدين وسيله به حيات او يقين حاصل شود] و برجان فرزند بترسند، شكم مادر شكافته شده و آن طفل خارج مي شود.دربارؤ زني كه فرزندش درشكم او از دنيا رفته باشد و برجان مادر بترسند، فرمود:هرگاه زنان طاقت انجام چنين كاري را نداشته باشند باكي نيست كه مردي دست خود را داخل كرده با قطعه قطعه كردن طفل، آن را بيرون كشد.
د) كشّي دركتاب رجال خود از حمدويه بن نصير از محمد بن عيسي از ابن فضال از ابن بكير:
زني از محمدبن مسلم پرسيد: دختري دارم كه تازه به خانؤ بخت رفته است و اسبي لجام گسيخته چنان پي در پي به او كوفت كه جان باخت، اما فرزندي كه در شكم دارد در جنب و جوش است چه كنم؟ محمد بن مسلم گفت:نظير چنين پرسشي از امام باقر(ع) سوءال شد حضرت فرمود: شكم ميّت شكافته شده و طفل بيرون آورده مي شود.
لطفا منتظر باشید ...
