به فهرستهايى كه براى نشان دادن آثار دانشمندان يك مذهب به وجود آمدهاند، فهرستهاى مذهبى گفته مىشود. برخى از فهارس كه براى نشان دادن آثار دانشمندان شيعى تأليف شده، عبارتند از: «الفهرست» تأليف شيخ طوسى؛ «الفهرست» تأليف منتجب الدين؛ «معالم العلما ء» تأليف ابن شهرآشوب؛ فهرست مجدوع؛ «تأسيس الشعيه لفنون الاسلام» تأليف سيد حسن صدر و «الذريعة الى تصانيف الشيعة» تأليف شيخ آقا بزرگ تهرانى.
3. فهرست آثار دانشمندان
اين بخش از فهرستها به فهارسى گفته مىشود كه به وسيله خود دانشمند يا شخص ديگرى، براى نشان دادن تأليفهاى يك دانشمند نوشته شده است. به چند نمونه از اين فهرستها اشاره مىشود: «فهرست تصانيف كراجكى» متوفاى 499 ق؛ اين اثر فهرستى است كه يكى ازشاگردان كراجكى براى آثار وى نوشته و در مجله «تراثنا» به چاپ رسيده است. «فهرست كتابهاى زكرياى رازى» تأليف ابوريحان بيرونى؛ ابواسحاق ابراهيم تبريزى معروف به غضنفر تبريزى رساله «المشاطة لرسالة الفهرست» را در تنظيم و تكميل اين اثر نوشته است.[9] «فهرست تصانيف شيخ على حزين لاهيجى» اين اثر فهرستى است كه حزين براى آثار خود نوشته و تاكنون به چاپ نرسيده است. نسخهاى از اين فهرست در يكى از كتاب خانههاى هند موجود است. «فهرست تصانيف فيض» فيض براى آثار خود دو فهرست تهيه كرد كه با نام «فهرستهاى خود نوشت فيض كاشانى» به تحقيق محسن ناجى نصرآبادى به چاپ رسيده است.[10] «فهرست تصانيف مجلسى» تأليف ميرمحمدحسين خاتونآبادى، اين اثر به ضميمه كتاب «كتابشناسى علامه مجلسى» چاپ شده است. 4. فهرست كتاب خانهها فهرستهايى كه دانشمندان براى كتاب خانههاى خود تنظيم نمودهاند، فهرست كتاب خانهها ناميده مىشود. برخى از اين فهارس عبارتند از: «الأبانة فى معرفة اسما ء كتب الخزانة»، ابن طاووس اين فهرست را براى كتاب خانه خود نوشت.[11] و سپس براى تكميل اين اثر كتاب «سعد السعود» را تأليف كرد.[12] «فهرست كتاب خانه صدرالدين قونوى»، اين اثر فهرستى است كه قونوى براى كتاب خانه خودش نوشته است.[13] «فهرست كتاب خانه ملاصدرا»، ملاصدرا براى كتاب خانهاش فهرستى نوشت كه در ضمن كتاب «يادداشتهاى ملاصدرا» با تحقيق محمد بركت، به چاپ رسيده است.[14] آن چه گذشت، گزارشى اجمالى از پيشينه فهرست نويسى در تمدن اسلامى بود كه تنها به ذكر چند نمونه اكتفا گرديد.
لطفا منتظر باشید ...
