تاريخ چاپ در ايران
در دايرةالمعارف مصاحب، درباره انواع چاپ چنين آمدهاست:
امروزه به طور كلي سه طريقه در فن چاپ معمول است:
1.چاپ حروفي يا چاپ سربي يا چاپ برآمده كه به آن طيپوگرافي نيز ميگفتند.
2.چاپ همسطح يا چاپ سنگي كه ليتوگرافي نيز ناميده ميشود و چاپ افست از آن ناشي ميشود.
3.چاپ گود يا چاپ گراووري كه در آن قسمتهايي كه بايد چاپ شود، پايينتر از زمينه صفحه چاپ قراردارند.[1]
اولين چاپخانه در ايران
اولين چاپخانه را در ايران مسيحيان در اصفهان در عهد شاه عباس دوم صفوي داير نمودند. در اين باره يكي از مبلغين مسيحي در كتاب« لغت فرنگي و پارسي» كه در سال 1081 ق تأليف كرد و در سال 1096 ق به طبع رسانيد، چنين اظهار ميكند:
حضرت پادريان كرمليت ميداني مير بصمه خانه عربي و فارسي در عبادتخانه خودشان در اصفهان برپا و داير كرده بودند و هنوز دارند. ارامنه نيز در جلفه بصمه ارمني دارند.[2]
در دايرةالمعارف بريتانيا در ماده «ادبيات ارمني» نيز يک ورق بزرگي به زبان ارمني چاپ جلفاي اصفهان شده كه در سنه 1050 ق طبع شدهاست.[3]
شاردن نيز در سفرنامه خود درباره صنعت چاپ در ايران و خواسته ايرانيان چنين مينويسد:
ايرانيان صد دفعه تا حال خواستهاند مطبعه داشتهباشند. فوايد و منافع آن را ميدانند و ميبينند و ضرورت و سهولت آن را ميسنجند، ليكن تا حال كامياب نشدهاند. برادر وزير اعظم كه آدم خيلي عالم و مقرب شاه است، در سنه 1087ق از من خواست تا عملهاي از فرنگ بياورم كه اين كار را به ايرانيان بياموزد و كتب مطبوعه عربي و فارسي را هم كه من به او دادهبودم، به شاه نشان داده و اجازه گرفتهبود؛ ولي وقتي كه پاي پول به ميان آمد، همه چيز به هم خورد.[4]
بعد از تبريز و طهران چاپخانه به ترتيب در شهرهاي اصفهان، شيراز، اروميه، بوشهر، مشهد، انزلي، رشت، اردبيل، همدان، خوي، يزد، قزوين، كرمانشاه، كرمان، گروس و كاشان ايجاد گرديد.