سازمان اداري آستان قم - قم در مسیر تاریخ (3) نسخه متنی

كف بارگاه با فرش‏هاي پشمين بسيار عالي مفروش است. معمولا در اعياد بزرگ، فرش‏هاي زربفت و ابريشمي گسترده مي شود. در آسمان مزار به ارتفاع ده پا قنديل‏هاي نقره‏اي متعدّدي آويزان است. وزن هر يك از اين چراغ‏ها بالغ بر شصت مارك 15(كيلوگرم) مي باشد... بر طارمي مزار نوشته هايي آويخته شده است، اينها عبارت است از ادعيه و اذكاري كه با آب طلا بر روي صفحات دبّاغي شده ضخيمي به قطر اوراق بزرگ كاغذي نگاشته شده و مخصوص حضرت معصومه عليهاالسّلام و خاندان مبارك ايشان مي باشد، صفحه‏اي كه در مقابل مدخل روبه روي واردين قرار دارد، زيارت نامه زائران اين بارگاه معّلي به شمار مي رود. هر زائري هنگام ورود، سه بار بر آستان مبارك و نرد مزار بوسه مي زند سپس راست مي ايستد و به مزار مبارك نگاه مي كند آن گاه ملاّيي(مقصود يكي از خدام مزار مقدس است) كه يكي از خدمتگزاران دائم آستانه مبارك است به نزديك زائر مي‏آيد و كلمه به كلمه وي را به قرائت زيارت نامه ياري مي كند، زائر پس از خواندن ادعيه و اذكار لازم طارمي مدفن و آستان بارگاه را مي بوسد و مقداري پول به فراخور حال خود به ملاّي مزبور(زيارتنامه خوان) تسليم مي‏كند.(26)

در پشت و كنار بارگاه مزارات مزبور، محوطه هايي بسيار زيبا و تميز و مفروش و محفوظ و باغهاي كم وسعت فوق العاده مصفايي، مشاهده مي شود. در سمت چپ، گورستان بزرگي است به مساحت هزاروپانصدگام مربع و مقابر كهن و تازه بسياري در آن ديده مي شود و معمول است كه از اكناف و اطراف ايران، اجساد بزرگان را به اين حوزه مقدس منتقل مي كنند(اين قبرستان تا زمان ناصرالدين شاه برقرار بود و تصوير آن در دست است. در يك صد و اندي سال پيش، به جاي قسمتي از آن كه وصل به حرم مطهر بود، صحن بزرگ آينه بنا گرديد) در جانب راست، فقط يك ديوار عريض و ضخيم آجري كشيده شده است كه در حقيقت به منزله سّدي به شمار مي‏رود كه از طغيان رودخانه قم كه در پاي آن جاري است، جلوگيري مي كند.(27)

سازمان اداري آستان قم

خلاصه سخن شاردن در اين مورد چنين است كه عنوان رسمي متولي آستانه، تربتدار است و انتخاب امام جماعت و جمعه با وي مي باشد ، همچنين تعيين موذّن كه موظف به اعلام ساعات عبادت از بالاي سقف زيارتگاه است(شاردن به جاي زيارتگاه، مسجد نوشته است) و نيز تعيين قنديلچي كه متصدي روشن كردن شمع ها و قنديل ها است و نظافتچي كه موظف به پاكيزه كردن و آب پاشي، در محوطه زيارتگاه است و آبكش كه عهده داري تهيه آب لازم براي وضو وتطهير مي‏باشد. متولي كنوني آستانه(در سيصد و پنجاه يا شصت سال قبل، در زمان شاه سليمان صفوي) حكومت قم را نيز عهده‏دار است.(28)

وصف كوتاهي از شهر قم

در شهر قم عمارات عالي و بناهاي شامخ بلند ديگري نيز وجود دارد و به طور كلي شهر خوبي است اما شدت گرماي آن موجب اذيت انسان است، در ايام تابستان آب نهري كه از شهر مي‏گذرد، بسيار كم مي گردد اما در اوايل بهار كه برفها آب مي شود، موجبات طغيان نهر را فراهم مي سازد. بستر اين نهر كه رودخانه خوانده مي‏شود به پهناي سن پاريس است(29) آب و هواي اين بلده خوب است ولي چنان كه گفتيم فوق العاده گرم است. همه گونه ارزاق و خواربار، بسيار زياد و ميوه جات به خصوص پسته فراوان است . مردم شهر بسيار معقول و مودّب و قابل معاشرت هستند.(30)