استاد حسن معمار خلف استاد علي بابا، از بناهاي او تيمچه بزرگ(در بازار قم) چهل ذرع(ذرع يك يا دو سانتي متر از متر زيادتر است) طول در شانزده ذرع عرض بدون ستون(در آن زمان نه سيمان بود نه تيرآهن، شايد بتوان گفت تيمچه بزرگ قم چه از نظر سقف و چه از نظر زيبايي، در هيچ جا نظير ندارد) ديگر پل رودخانه درب دروازه خاكفرج(مقصود همين پلي است كه حد فاصل ميدان مطهري فعلي و ابتداي خيابان آذر است،) كه اصل آنرا يكي از سلاطين صفويه بنا كرده، چون شكسته شده بود نيز سقف آن را پست زده بودند، در سال1292 هجري در حكومت اعتضادالدوله عليخان نايب السلطنه او (معروف به عليخان ريش بلند) باني شد و استاد حسن در چهل روز خراب كرد و به اتمام رسانيد.(40)
صحن جديد
ديگر صحن جديد امين السلطاني است. در روز پانزدهم محرم1299 ه··.ق به امر ابراهيم خان آبدار باشي(امين السلطان)، نقش آن را كشيده دست به حفر پايههاي آن زد چون آن مكان قبرستان و مرتفع بود، سه ذرع خاك آن را برداشتند... بعد از ميرزا ابراهيم پسرش ميرزاعلي اصغرخان(امين السلطان كه مدتي صدراعظم ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه بود) به اتمام بناي صحن، اهتمام نمود، به طوري كه اكنون ماهي دو هزار تومان به مصرف بنايي مي رسد.(41) با توجه به ارزاني باور نكردني آن روز كه در كيوان نامه شمّهاي از آن ذكر شده، معلوم ميشود كه دو هزار تومان مبلغ گزافي بوده است.
منزلهاي ميان راه قم و تهران
وعده داده شده بود كه درباره منزلهاي ميان راه قم و تهران هم توضيحي داده شود. به طور اختصار يادآور ميشود كه راه كنوني قم به تهران راه جديدي است كه در حدود يكصد سال قبل احداث شده و احداث شدن آن هم به علّتي بوده كه اكنون مجال شرح آن نيست. قبل از اين كه مسافرت با ماشين معمول گردد، مسافر قم به تهران، چهارشبانه روز در راه بود كه تقريباً نيمي از بيست و چهار ساعت را در راه سپري مي كرد و نيم ديگر را به استراحت ميپرداخت. وسيله راهپيمايي هم تفاوت داشت: اعيان و اشراف با كالسكه يا تخت روان، طبقات متوسط با گاري يا دليجان. اين چند طبقه كمي زودتر از طبقات بعدي به مقصد مي رسيدند، طبقات بعدي با كجاوه و پالكي و طبقه بي بضاعت با پاي پياده و با منتهاي سختي، راه هم خاكي و ناهموار.مسافر در مدت مسافرت در چهار جا منزل ميكرد كه اين چهار محل هم اكنون در جاده قديم قم به تهران قرار دارد: منزل اول منظريّه و احياناً باقرآباد، منزل دوم عليآباد و به ندرت در كوشك نصرت منزل مي كردند. منزل سوم حسن آباد و به ندرت كنار گرد، بعد هم تهران، مسافت اين فاصله يك صد و چهل و هشت كيلومتر بود. شرح و بسط و دشواريهاي اين گونه مسافرتها، فرصت بيشتري مي طلبد.و اما راه قبل از احداث اين راه از كوچه دروازه ري در شمال شرقي قم شروع ميشد. هم اكنون محل دروازه ري كه از آن بيرون ميرفتهاند و مسير راه و منزلگاهها كاملا مشخص است: از قم تا كاروانسراي پل دلاك چهار فرسخ است از پل دلّاك تا حوض سلطان سه فرسخ است از حوض سلطان تا كنار گرد يعني يك كيلومتري بالاي حسنآباد كه اكنون در كنار جاده ماشين رو قديم قرار دارد، نه فرسخ است. از كنار گرد تا تهران پنج فرسخ است.(42)اين راه در حدود سه فرسخ(هجده كيلومتر) از جادهاي كه زمان ناصرالدين شاه احداث شده نزديكتر بوده است.
لطفا منتظر باشید ...
