روشنفکران و مسئله « آل احمد » نسخه متنی

درنقدهايي كه برآل احمد شده، كمتربي واسطه واردبحث مي‏شوند.غالبا بحث‏هاي اوبه يكي‏ازمباحث غربي تحويل رفته و آنگاه بااو وارد بحث مي‏شوند. مثلاً«غربزدگي» به «تفكرجهان‏سومي»،«تفكرپست مدرني»، و بحث «توسعه» تحويل برده و سپس ازاين زوايه‏ها موردنقدقرارمي گيرد. دراغلب نقدها، بيش ازآنكه به متن اثر التفات علمي شود، به صاحب اثر پرداخته‏اند. گاه به تحولات فكري و دوره‏هاي زندگي سياسي ـ اجتماعي آل احمدتوجه شده، گاه به ريشه‏هاي فكري ماركسيتي و يامذهبي و گاه به تغذيه‏هاي فكري او از پيروان انديشه پست مدرني (دكترفرديد) اشاره مي‏كنند، اما تحليل متن به حال خودباقي مي‏ماند.

4ـ يكي از دلايل استدلالي نبودن اين واكنش هابادرگيرنشدن بامتن اثر است. ناقدمي بايست در نقد استدلالي خود همراه، با متن اثر درگير شود.او با رفت و برگشت‏هاي متعدد به متن، عيار آن را معلوم مي‏سازد. ليكن اينگونه نقّادي آثار آل‏احمد، از ناحيه اين گروه روشنفكران، كمتر مشاهده مي‏كنيم.

انقلاب اسلامي، يكي از عوامل مؤثر در شكل‏گيري رويكرد منفي به «غربزدگي» آل احمد شده است. درنظر روشنفكري جديد، نيروي محركه انقلاب اسلامي، منبث از آموزه‏هاي نظري مدرنيته نيست ولذاهرنوع نقد روشنفكري ايران كه مترادف بانقد مدرنيته است، باعث تغذيه و تقويت فكري يك انقلاب غيرمدرن مي‏شود. زيرا انقلاب از اينگونه نقدهابه نفع بهره‏برداري مي‏كند.

نتيجه‏اي كه از اين ارزيابي و جمع‏بندي نكات، به دست مي‏آيد آن است كه روشنفكري جديد، برخلاف ادعاهايي كه دارند، غالبا با موضوعات سياسي، فرهنگي و اجتماعي، «ايدئولوژيك» برخورد مي‏كنند.آنان در واكنش به نقدهاي كه از روشنفكري مي‏شود، برخورد ايدئولوژيك را جايگزين «نقّادي» كرده‏اند. ايدئولوژي مدرنيته و تعهدي كه روشنفكران غربگرا نسبت به بسط آن، در خود احساس مي‏كنند؛ مانع بروز واكنشهاي عقلاني شده است. آنان كمتر سعي كرده‏اند فارغ ازفضاي فكري مدرنيسم، كنش و واكنش علمي وعملي خود راتنظيم كنند.بنابراين، درواقع خرد روشنفكري ايران، چندان هم «خودبنياد» نيست.بلكه وابسته به خودي ست كه در سرزمين ديگري (غرب) ابداع و بالنده شده، و روشنفكري كشورهاي پيراموني تنها مصرف‏كننده آن است. ازاين رو هرنوع تهديدي عليه «غرب» را تهديدي عليه خود مي‏دانند. اين وضعيت نشانگر آن است كه اين باصطلاح روشنفكران، باگذشت زمان، رفته رفته روحيه «نقدپذيري» را بكلّي از دست خواهند داد. دراين صورت، معلوم نيست كه درعرصه علم و جامعه باچه دسته ازمسايل روشنفكري روبرو خواهيم شد.